تنه شریانی چیست - آشنایی با عوامل خطرساز تنه شریانی

زنان ، زایمان و نازایی

3.78

تنه شریانی یک نقص قلبی نادر مادرزادی است که به معنی خروج یک رگ خونی بزرگ از قلب شماست. در حالت عادی، دو رگ مجزا از قلب خارج می شوند. افزون بر این، معمولا بین بطن چپ و راست قلب افراد مبتلا به این بیماری یک حفره وجود دارد که به عنوان نقص دیواره بین بطنی شناخته می شود. این بیماری باعث می شود که خون کم اکسیژن (که باید به ریه ها برود) و خون غنی از اکسیژن (که باید به سایر ارگان های بدن برود) با هم مخلوط شوند و در نتیجه مشکلات جدی در گردش خون ایجاد شود.در صورت عدم درمان، احتمالا به مرگ فرد بیمار منجر خواهد شد. عموما، عمل جراحی برای ترمیم تنه شریانی موفقیت آمیز است، به خصوص اگر جراحی ترمیم قبل از یک ماهگی انجام شود.

آشنایی با علائم تنه شریانی

علائم و نشانه ها اغلب در چند روز اول زندگی ظاهر می شوند. این نشانه ها عبارتند از:

آبی شدن رنگ پوست (سیانوز)

تغذیه ضعیف

تپش قلب

خواب آلودگی بیش از حد

رشد ضعیف

تنگی نفس (دیس پنه)

تند نفسی (تاکی پنه)

علت ایجاد تنه شریانی

این بیماری هنگام رشد جنین و در زمان شکل گیری و رشد قلب کودک شما رخ می دهد و بنابراین یک بیماری مادرزادی است که در بیشتر موارد علت آن ناشناخته است.

قلب شما چهار اتاق پمپاژ دارد که خون شما را به گردش در می آورد. «در ورودی» این دریچه ها جریان خون را کنترل می کنند و باز و بسته می شوند تا از جریان خون در یک جهت واحد اطمینان حاصل شود.

چهار اتاق قلب عبارتند از:

دهلیز راست: اتاق فوقانی سمت راست که خون کم اکسیژن را از بدن شما دریافت و آن را به بطن راست منتقل می کند.

بطن راست: محفظه تحتانی سمت راست که خون را از طریق رگ بزرگی به نام شریان ریوی پمپاژ و به ریه ها (محل تجدید حیات خون با اکسیژن) منتقل می کند.

دهلیز چپ: محفظه فوقانی سمت چپ که خون غنی از اکسیژن را از ریه ها دریافت و آن را به بطن چپ منتقل می کند.

بطن چپ: محفظه تحتانی سمت چپ که خون غنی از اکسیژن را از طریق یک رگ بزرگ به نام آئورت به سایر نقاط بدن پمپاژ می کند.

رشد طبیعی قلب

تشکیل قلب جنین یک روند پیچیده است. در یک نقطه مشخص از این روند، در قلب همه نوزادان یک رگ بزرگ وجود دارد که از قلب آنان خارج می شود. با این حال، طی رشد طبیعی قلب، این رگ بسیار بزرگ به دو قسمت تقسیم می شود.

یک قسمت به قسمت پایینی آئورت تبدیل می شود که به بطن چپ متصل است و قسمت دیگر به قسمت پایین شریان ریوی تبدیل می شود که به بطن راست متصل است. به علاوه، طی این فرآیند بطن ها توسط یک دیواره جدا کننده (سپتوم) به دو اتاقک مجزا تقسیم می شوند.

انواع تنه شریانی

در نوزادان

در نوزادان متولد شده با این بیماری، فرایند تجزیه رگ بزرگ به دو رگ مجزا هرگز تکمیل نمی شود و دیواره جدا کننده دو بطن هرگز به طور کامل بسته نمی شود، در نتیجه یک رگ خونی منفرد از قلب خارج می شود و یک حفره بزرگ بین دو بطن باقی می ماند (نقص سپتوم بطنی).

علاوه بر نقایص اولیه، دریچه کنترل جریان خون از بطن ها به رگ بزرگ منفرد (دریچه تنه ای) نیز غالبا معیوب است و به این ترتیب امکان برگشت خون به قلب نیز پدید می آید.

در بزرگسالان

در موارد نادری، فرد مبتلا به تنه شریانی می تواند بدون جراحی ترمیمی قلب دوره شیرخوارگی را به پایان برساند و به بزرگسالی برسد. با این حال، تقریبا به طور قطع این افراد به نارسایی قلبی و فشار خون ریوی (سندرم آیزنمنگر) دچار خواهند شد. این سندرم در اثر آسیب دائمی به ریه ها در اثر فشار خون بالای ریوی ایجاد می شود و در اثر آن بخش اعظم جریان خون به طور کامل ریه ها را دور خواهد زد.

عوامل خطرساز تنه شریانی

هرچند علت اصلی نقایص مادرزادی قلب ناشناخته است، عوامل متعددی بر افزایش خطر تولد نوزاد با بیماری قلبی مؤثرند. این عوامل عبارتند از:

ابتلا به بیماری ویروسی در دوران بارداری: اگر یک زن باردار در طول بارداری خود به سرخچه (سرخک آلمانی) یا یک بیماری ویروسی دیگر مبتلا شود، خطر وجود نقص مادرزادی قلب در نوزاد او افزایش می یابد.

دیابت کنترل نشده در دوران بارداری: عدم کنترل مناسب دیابت مادر خطر وجود نقص مادرزادی در نوزاد مانند نقایص قلبی را افزایش می دهد.

مصرف داروهای خاص در دوران بارداری: به دلیل خطرات احتمالی برای جنین، مصرف بسیاری از داروها در دوران بارداری توصیه نمی شود.

برخی اختلالات کروموزومی: ریسک بروز تنه شریانی در کودکان مبتلا به سندرم دی جورج یا سندرم ولوکاردیوفشیال بالاتر است. این شرایط توسط یک کروموزوم اضافی یا معیوب ایجاد می شود.

سیگار کشیدن در دوران بارداری: سیگار کشیدن در دوران بارداری خطر تولد نوزاد با نقص قلبی را افزایش می دهد.

عوارض تنه شریانی

با توجه به عدم جداسازی کامل بطن ها و خروج کلیه حجم خون از یک رگ مشترک، خون غنی از اکسیژن و خون کم اکسیژن با هم مخلوط می شوند و در نتیجه خون با اکسیژن کافی وجود ندارد. خون مخلوط از طریق رگ بزرگ واحد به سمت ریه ها، شریان های قلب و سایر نقاط بدن جریان می یابد.

در صورت ابتلای فرزند شما به بیماری تنه شریانی، گردش غیرطبیعی خون در بدن او پیامدهای زیر را به دنبال خواهد داشت:

مشکلات تنفسی: توزیع غیرطبیعی خون به ازدیاد خون در ریه ها منجر می شود. ازدیاد مایع در ریه ها تنفس کودک را دشوار می کند.

فشار خون بالا در ریه ها (فشار خون بالای ریوی): افزایش جریان خون به ریه ها باعث می شود رگ های خونی ریه ها باریک شود و در نتیجه، فشار خون در ریه ها افزایش یابد، این موضوع مشکل قلب کودک شما را برای پمپاژ خون به ریه ها افزایش می دهد.

بزرگ شدن قلب (کاردیومگالی): فشار خون ریوی و افزایش جریان خون در قلب باعث می شود قلب کودک شما بیش از حد نرمال کار کند و بزرگ شود. قلب بزرگ شده به تدریج ضعیف می شود.

نارسایی قلبی: افزایش حجم کار و کمبود اکسیژن قلب کودک شما را ضعیف می کند. این عوامل به نارسایی قلبی و ناتوانی قلب در تأمین خون کافی بدن دامن می زنند.

عوارض بیماری در مراحل بعدی زندگی

با وجود جراحی موفقیت آمیز ترمیم قلب در دوران شیرخوارگی، ممکن است در مراحل بعدی زندگی عوارض دیگری ظاهر شوند که از تنه شریانی نشئت می گیرند:

فشار خون ریوی

نشت از دریچه های قلبی (برگشت خون)

اختلال در ریتم قلب (آریتمی)

مشکلات مربوط به جراحی قبلی

علائم و نشانه های رایج این عوارض عبارتند از: تنگی نفس هنگام ورزش و فعالیت بدنی، سرگیجه، خستگی، تورم شکمی، تورم ساق و پاها و احساس ضربان قلب سریع و هیجانی(تپش قلب)

پیشگیری از تنه شریانی

در بیشتر موارد، نقایص مادرزادی قلب غیر قابل پیشگیری هستند. اگر سابقه خانوادگی نقایص قلبی دارید یا کودکی با نقص قلبی مادرزادی دارید، بهتر است قبل از تصمیم گیری در مورد بارداری مجدد، شما و همسرتان با یک مشاور ژنتیک و یک متخصص قلب در زمینه نقص مادرزادی قلب مشورت کنید.

اگر به فکر باردار شدن هستید، با انجام چند مرحله می توانید از سالم بودن کودک خود مطمئن شوید. این مراحل عبارتند از:

انجام واکسیناسیون قبل از بارداری: ابتلا به برخی بیماری های ویروس ی مانند سرخچه (سرخک آلمانی) در دوران بارداری بسیار مضر است؛ بنابراین اطمینان از به روز بودن سیستم ایمنی بدن خود قبل از بارداری اهمیت بسزایی دارد.

پرهیز از مصرف داروهای خطرناک: اگر باردار هستید یا به بارداری فکر می کنید، قبل از مصرف هرگونه دارو با پزشک خود مشورت کنید. مصرف بسیاری از داروها در دوران بارداری توصیه نمی شود.

مصرف اسید فولیک: یکی از معدود قدم هایی که می توان برای پیشگیری از نقص مادرزادی نخاعی، مغزی و احتمالا قلبی برداشت، مصرف روزانه 400 میکروگرم اسید فولیک است.

کنترل دیابت: اگر به دیابت مبتلا هستید، در مورد خطرات بارداری مرتبط با دیابت و چگونگی کنترل بهتر بیماری در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید.

تشخیص تنه شریانی

پزشک کودک شما برای ارزیابی تنفس او و احتمال وجود مایع در ریه ها به صدای تنفس در ریه های شما یا کودکتان گوش می دهد. پزشک با گوش دادن به صدای قلب شما یا کودکتان وجود هرگونه ضربان قلب نامنظم (آریتمی) یا صدای غیرعادی ناشی از جریان خون آشفته (زوزه قلبی) را تشخیص خواهد داد.

بسیاری از مراقبت های پزشکی نوزادان مبتلا توسط متخصص قلب و عروق و جراح قلب کودکان و غالبا یک تیم کامل از پرسنل متخصص انجام می شود. مراقبت های پزشکی بزرگسالان مبتلا به این بیماری نیز توسط یک متخصص بیماری های قلبی و عروقی مادرزادی بزرگسالان و یک جراح قلب بیماری های قلبی مادرزادی و غالبا یک تیم کامل از پرسنل متخصص انجام می شود.

اکوکاردیوگرام: اکوکاردیوگرام ساختار و عملکرد قلب شما یا کودکتان را نشان می دهد. یک مبدل با قابلیت انتشار امواج صوتی زیر روی پوست بالای قلب شما یا کودک حرکت داده می شود. امواج صوتی از ساختار داخلی بازتاب می شوند و تصاویر را روی مانیتور را تولید می کنند.

نتیجه اکوکاردیوگرام در کودک مبتلا به بیماری تنه شریانی از خروج یک رگ بزرگ واحد از قلب کودک، وجود حفره در تیغه بین بطن چپ و راست قلب او و همچنین وجود ناهنجاری هایی در دریچه بین آن رگ بزرگ و بطن ها حکایت دارد. با اکوکاردیوگرام می توان میزان خون انتقالی به ریه های کودک را مشخص کرد و وجود خطر فشار خون بالا در ریه ها او را نیز تشخیص داد.

اشعه ایکس: در رادیوگرافی با اشعه ایکس از تابش امواج برای تولید تصاویر ثابت از اندام ها و ساختارهای داخلی آن ها استفاده می شود. با رادیوگرافی با اشعه ایکس از قفسه سینه شما یا کودکتان می توان به اندازه قلب، ناهنجاری ریه ها و وجود مایعات اضافی در ریه ها پی برد.

درمان تنه شریانی

نوزادان مبتلا به تنه شریانی باید جراحی شوند. حتی ممکن است با توجه به رشد کودک به انجام چند مرحله عمل جراحی نیاز باشد. ممکن است برای کمک به بهبود سلامت قلب مصرف داروهای خاصی قبل از عمل توصیه شود.

داروهایی که قبل از عمل تجویز می شوند، عبارتند از:

دیورتیک ها: دیورتیک ها که اغلب به قرص های آب موسومند، دفعات و حجم ادرار را افزایش می دهند و از تجمع مایعات در بدن (که یک اثر رایج از نارسایی قلبی است) جلوگیری می کنند.

عوامل یونوتروپیک: این نوع دارو انقباضات قلب را تقویت می کنند.

اکثر نوزادان مبتلا به تنه شریانی طی چند هفته اول پس از تولد تحت عمل جراحی قرار می گیرند. روند دقیق درمان به وضعیت کودک شما بستگی دارد.

پس از عمل جراحی اصلاحی، کودک شما به مراقبت مستمر و مادام العمر تحت نظر یک متخصص قلب نیاز خواهد داشت. ممکن است متخصص قلب توصیه کند که فرزند شما انجام فعالیت های بدنی، به ویژه ورزش های شدید رقابتی را محدود کند.

برای جلوگیری از عفونت، کودک شما باید قبل از عمل دندانپزشکی و سایر اعمال جراحی آنتی بیوتیک مصرف کند.

با توجه به عدم رشد مجرای مصنوعی به همراه رشد فرزند شما، کودک شما با با افزایش سن به جراحی های بعدی برای تعویض دریچه و مجرا نیاز خواهد داشت.

روش های کمتر تهاجمی جدیدتری برای جلوگیری از نیاز به جراحی قلب مجدد به علت خرابی دریچه های مصنوعی وجود دارد که در آن از کاتتر قلبی استفاده می کنند. کاتتر از یک رگ خونی در ساق پا وارد می شود و سپس به آرامی تا قلب کشیده و جایگزین مجرای موجود خواهد شد.

افزون بر این، می توان از کاتتریزاسیون قلبی با نوک بالون قابل تورم برای باز کردن شریان انسدادی یا باریک نیز استفاده کرد و با این عمل نیاز به جراحی بعدی را به تأخیر انداخت.

مقابله و حمایت

مراقبت از کودکی با مشکل جدی قلبی مثل تنه شریانی یک چالش بزرگ است. استفاده از استراتژی های زیر می تواند به سهولت کار کمک کند:

کمک بخواهید: از اعضای خانواده و دوستان خود کمک بخواهید. برای کسب اطلاعات در مورد گروه های پشتیبان موجود در منطقه خود با سازمان های مردم نهاد مانند انجمن قلب آمریکا، انجمن بیماری های قلبی مادرزادی بزرگسالان یا قلب های ترمیمی تماس بگیرید.

سابقه سلامتی کودک خود را ثبت کنید: موارد تشخیصی، داروهای مصرفی، سابقه جراحی و سایر رویه های به کار گرفته شده در مورد کودک خود، تاریخ انجام هر یک، نام و شماره تلفن پزشک متخصص اطفال کودک خود و سایر اطلاعات مهم در مورد مراقبت از نوزادتان را یادداشت کنید.

ضمیمه کردن یک نسخه از گزارش عمل جراحی کودک شما به این سوابق نیز مفید خواهد بود. این اطلاعات ضمن کمک به شما در یادآوری رویه های مراقبتی اتخاذی فرزندتان، برای پزشکانی که با فرزند شما ناآشنا هستند و باید سابقه پزشکی او را بررسی کنند نیز مفید خواهد بود. به علاوه این اطلاعات در زمان انتقال فرزند شما از بخش مراقبت های بهداشتی کودکان به به بخش مراقبت های پزشکی بزرگسالان نیز مفید خواهد بود.

در مورد نگرانی های خود صحبت کنید: ممکن است حتی پس از انجام عمل جراحی ترمیمی نیز از خطرات ناشی از فعالیت شدید برای فرزندتان نگران باشید. در مورد اینکه کدام فعالیت ها برای فرزند شما بی خطر است با پزشک متخصص قلب صحبت کنید.

اگر کودک شما در انجام برخی فعالیت ها با محدودیت روبروست، به جای تمرکز روی این دست فعالیت ها، کودک خود را به انجام اقدامات دیگر تشویق کنید. در صورت وجود موارد دیگری که شما را در مورد سلامتی فرزند خود نگران کرده است، آن ها را با پزشک معالج کودک خود یا یک متخصص قلب و عروق اطفال در میان بگذارید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت وجود هر یک از علائم زیر در کودک خود به پزشک مراجعه کنید:

آبی شدن رنگ پوست (سیانوز)

تغذیه ضعیف

خواب آلودگی بیش از حد

برخی علائم نشان دهنده وجود مشکلی هستند که به معالجه فوری نیاز دارد. در صورت وجود هر یک از علائم زیر در کودک خود و عدم امکان مراجعه فوری به پزشک اطفال ، به فوریت های پزشکی مراجعه کنید:

تنفس سریع، سطحی یا سخت

تیره تر شدن رنگ آبی پوست

از دست دادن هوشیاری

آماده شدن برای ویزیت پزشکی

هنگامی که برای صحبت در مورد نگرانی های خود با پزشک معالج فرزند خود تماس می گیرید، ممکن است پزشک از شما بخواهد که برای یک قرار معاینه وقت بگیرید یا حتی فورا شما را به یک متخصص قلب کودکان (متخصص قلب و عروق اطفال) ارجاع دهد. این موضوع به شدت علائم و نشانه های توصیفی شما بستگی خواهد داشت.در صورت امکان، یک سابقه پزشکی کامل از هر دو طرف خانواده فرزند خود تهیه کنید. برخی مشکلات قلبی ارثی هستند، بنابراین آگاهی پزشک از وجود فردی با سابقه مشکلات قلبی زودرس در خانواده فرزند شما مفید خواهد بود.