پوست ، مو و ناخن
سرخک یک عفونت دوران کودکی است که توسط ویروس ایجاد می‌شود. این بیماری در گذشته بسیار رایج بود، اما حالا تقریبا در بیشتر موارد می‌توان با واکسن از آن پیشگیری کرد.نام دیگر این بیماری روبلا (rubeola) است، این بیماری در کودکان کم سن می‌تواند شدید و حتی کشنده باشد. در حالی که نرخ مرگ و میر در کل جهان با افزایش واکسیناسیون کودکان کاهش پیدا کرده، با این وجود این بیماری هر ساله جان بیش از 100 هزار نفر را می‌گیرد که بیشتر آنها زیر 5 سال هستند.
بطور کلی بخاطر نرخ بالای واکسیناسیون در آمریکا، بیش از یک دهه سرخک در این کشور شیوعی نداشته است. از سال 2000 تا 2010 میانگین شیوع در امریکا 60 مورد در هر سال بوده، با این وجود این میانگین در سال‌های اخیر به 205 مورد در هر سال رسیده است. منشاء بیشتر این موارد خارج از کشو بوده و در افرادی اتفاق افتاده که واکسینه نشده بودند یا در مورد آن مطمئن نبودند.
آشنایی با علائم سرخک
نشانه‌ها و علائم این بیماری در حدود 10 تا 14 روز پس از تماس با ویروس ظاهر می‌شود. علائم و نشانه‌های سرخک معمولا شامل موارد زیر است:
- تب
- دسرفه خشک
- آبریزش بینی
- گلودرد
- التهاب چشم (آماس ملتحمه‌ی چشم)
- نقاط ریز سفید با مراکز سفید متمایل به آبی و پس زمینه قرمز در داخل دهان و روی غشای داخلی گونه قابل مشاهده است که به نقاط کوپلیک (Koplik's spots) معروف هستند.
- التهاب پوستی بصورت لکه‌های بزرگ و تخت که اغلب به یکدیگر پیوسته هستند.
- عفونت در مراحل دنباله‌دار در طول 2 تا 3 هفته اتفاق می‌افتد.
- عفونت و دوره نهفتگی
در 10 تا 14 روز اولیه از زمان آلودگی، ویروس سرخک دوره نهفتگی (دوره کمون یا نهانبود) را طی می‌کند. در طول این دوره هیچ نشانه یا علامتی از این بیماری دیده نمی‌شود.
سرخک معمولا با یک تب خفیف تا ملایم شروع می‌شود که اغلب با سرفه مداوم، آبریزش بینی، التهاب چشم (آماس ملتحمه‌ی چشم) و گلودرد همراه است. این بیماری نسبتا ملایم می‌تواند 2 تا 3 هفته به طول انجامد.
بیماری حاد و التهاب پوستی
التهاب پوستی شامل نقاط قرمزی می‌شود که برخی از آنها کمی برجسته هستند. نقاط و برآمدگی‌ها بصورت خوشه‌های به هم پیوسته به پوست ظاهری سرخ و لکه‌دار می‌دهند. این علائم ابتدا در صورت ظاهر می‌شوند.
پس از گذشت چند روز التهاب پوستی به بازوها، بالا‌تنه، سپس ران‌ها، قسمت پایین پا و در نهایت کف پاها می‌رسد. در همین زمان تب به سرعت بالا می‌رود و اغلب میزان آن به 40 تا 41 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. التهاب پوستی سرخک به تدریج فروکش می‌کند و ابتدا صورت و در نهایت ران‌ها و پاها بهبود می‌یابند.
شخص مبتلا به این بیماری برای تقریبا هشت روز می‌تواند ویروس را به دیگران منتقل کند که از چهار روز قبل از ظاهر شدن التهاب پوستی شروع، و پس از ظاهر شدن برای چهار روز پایان می‌یابد.
علت ایجاد سرخک
این بیماری به شدت واگیردار است و بوسیله نوعی ویروس تکثیر شونده در بینی و گلوی شخص بالغ یا کودک مبتلا ایجاد می‌شود. از این رو زمانی که شخص مبتلا به سرخک سرفه می‌کند یا صحبت می‌کند، قطرات کوچک آلوده به ویروس به داخل هوا پاشیده می‌شوند که افراد دیگر میتوانند از طریق تنفس آنها را وارد ریه‌های خود کنند.
قطرات آلوده همچنین ممکن است روی سطوح باقی بمانند و برای چندین ساعت فعال و قابل سرایت باشند. خیلی راحت می‌توانید با وارد کردن انگشتان خود به بینی یا دهان یا از طریق مالش چشمان خود پس از لمس سطوح آلوده به این بیماری مبتلا شوید.
در حدود 90 درصد از افراد مستعدی که با فرد آلوده به ویروس تماس داشته‌اند به آن مبتلا می‌شوند.
عوامل خطرساز سرخک
عوامل خطرزا برای این بیماری شامل موارد زیر می‌شود:
- عدم واکسیناسیون: اگر واکسن را دریافت نکرده‌اید احتمال بالایی برای ابتلا به آن وجود دارد.
- سفرهای بین‌المللی: اگر به کشورهای در حال توسعه که در آنها سرخک رایج‌تر است سفر می‌کنید، در خطر بالایی برای گرفتن این بیماری قرار دارید.
- فقر ویتامین آ: اگر مقدار کافی ویتامین آ در رژیم غذایی شما وجود ندارد احتمال بیشتری برای داشتن علائم و عوارض شدیدتر را دارید.
عوارض سرخک
عوارض این بیماری شامل موارد زیر می‌شود:
- عفونت گوش: یکی از رایج‌ترین عوارض این بیماری عفونت باکتریایی گوش است.
- برونشیت، لارنژیت یا خروسک: سرخک می‌تواند باعث التهاب حنجره (larynx) یا التهاب دیواره داخلی شود که مسیر‌های اصلی هوا را در شش‌ها می‌پوشاند (لوله‌های نایژه).
- ذات‌الریه: ذات‌الریه یکی دیگر از عوارض رایج این بیماری است. افرادی با سیستم ایمنی ضعیف میتوانند به نوع خطرناکی از ذات‌الریه مبتلا شوند که گاهی اوقات کشنده است.
- التهاب مغزی (Encephalitis): در حدود یک نفر از هر هزار نفر بیماران مبتلا به سرخک دچار عارضه التهاب مغزی می‌شود. این عارضه می‌تواند بلافاصله پس از این بیماری یا چند ماه پس از آن رخ دهد.
- مسائل حاملگی: اگر حامله هستید باید بسیار مراقب باشید، زیرا این بیماری می‌تواند باعث زایمان زودرس، کم وزنی نوزاد و مرگ مادر شود.
به توصیه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، کودکان و بزرگسالان برای پیشگیری از این بیماری باید واکسینه شوند.
واکسن سرخک در کودکان
برای پیشگیری پزشک معمولا اولین دوز واکسن را بین 12 تا 15 ماهگی و دوز دوم را معمولا بین 4 تا 6 سالگی برای اطفال تجویز می‌کند. نکاتی برای بخاطر سپاری:
- اگر فرزند شما در 6 تا 11 ماهگی قرار دارد و قصد مسافرت دارید، با پزشک در مورد تجویز زودهنگام واکسن مشورت کنید.
- اگر کودک یا نوجوان شما دوزهای واکسن را در دو زمان توصیه شده دریافت نکرد، می‌تواند دو دوز واکسن را با فاصله چهار هفته‌ای دریافت کند.
واکسن سرخک در بزرگسالان
در صورتی که بزرگسال هستید ممکن است در موارد زیر به واکسن سرخک نیاز داشته باشید:
- افزایش خطر ابتلا به این بیماری مانند حضور در کالج، مسافرت بین‌المللی یا کار در محیط بیمارستانی — و همچنین زمانی که مدرکی برای دریافت واکسن و ایمنی در برابر بیماری ندارید. مدرک ایمنی شامل سند کتبی واکسیناسیون‌های شما یا تاییدیه آزمایشگاهی برای ایمنی یا ابتلا در گذشته می‌شود.
- در صورتی که در سال 1957 یا پس از آن متولد شده‌اید و مدرکی برای ایمنی ندارید. مدرک ایمنی شامل سند کتبی واکسیناسیون‌های شما یا تاییدیه آزمایشگاهی برای مصونیت یا ابتلا در گذشته می‌شود.
اگر در مورد نیاز به واکسن این بیماری مطمئن نیستید، با پزشک خود مشورت کنید.
پیشگیری از سرخک
اگر فردی در خانه شما مبتلا به این بیماری شد، اقدامات پیشگیرانه زیر را برای محافظت از اعضای آسیب‌پذیر خانواده و دوستان رعایت کنید:
- جداسازی: از آنجایی که سرخک بسیار واگیر است بخصوص در چهار روز قبل و پس از ظهور التهاب پوستی، از این رو افراد مبتلا به آن در طول این دوره نباید فعالیت‌هایی را انجام دهند که نیازمند تعامل با دیگران است.
همچنین ممکن است لازم باشد تا افراد غیر ایمن، برای نمونه خواهران یا برادران را از افراد آلوده جدا کرد.
- واکسیناسیون: مطمئن شوید که در صورت امکان افراد در خطر ابتلا به سرخک که کاملا واکسینه نشده‌اند، هر چه زودتر واکسن را دریافت کنند. این افراد شامل اطفال بزرگتر از 6 ماه و آنهایی که در سال 1957 یا پس از آن به دنیا آمده‌اند و مدرک واکسیناسیون یا مدرکی برای ابتلا در گذشته ندارند، می‌شود.
پیشگیری از عفونت‌های جدید
اگر در گذشته سرخک گرفتید، بدن شما سیستم ایمنی‌اش را برای مبارزه با این نوع عفونت آماده کرده، در نتیجه امکان ابتلای دوباره به آن وجود ندارد. بیشتر افرادی که قبل از سال 1957 در آمریکا به دنیا آمدند یا زندگی می‌کردند در برابر این بیماری ایمنی دارند که دلیل ساده آن ابتلا به آن است.
برای افراد دیگر بهترین گزینه واکسن است که به دلایل زیر اهمیت دارد:
- پیشبرد و حفظ ایمنی گسترده: از زمان معرفی واکسن سرخک، هر چند که تمام افراد واکسینه نشدند، با این وجود این بیماری تقریبا در آمریکا ریشه کن شده است. چنین پدیده‌ای به ایمنی جامعه (herd immunity) معروف است.
با این وجود چنین شکلی از ایمنی ممکن است تا حدی تضعیف شده باشد که احتمالا بخاطر کاهش نرخ واکسیناسیون است. اخیرا میزان شیوع بیماری در آمریکا بطور قابل توجهی افزایش یافته است.
- پیشگیری از شیوع دوباره: واکسیناسیون‌های منظم بسیار مهم است زیرا به محض افت میزان واکسیناسیون، این بیماری خیلی سریع باز می‌گردد. در سال 1998 پژوهشی که حالا بی‌اعتبار است منتشر شد که به اشتباه اوتیسم را با واکسن سرخک، اوریون و سرخجه (MMR) مرتبط می‌ساخت.
در انگلستان جایی که این پژوهش انجام شد، میزان واکسیناسیون بین سال‌های 2003 تا 2004 بطور بی سابقه کاهش یافت و به 80 درصد برای کل کودکان رسید. در سال 2008 تقریبا 1400 مورد تایید شده آزمایشگاهی از سرخک در انگلستان و ولز گزارش شد.
تشخیص سرخک
پزشک شما معمولا تشخیص این بیماری را بر اساس ویژگی متمایز التهاب پوستی و همچنین نقاط سفید مایل به آبی روی پس زمینه قرمز روشن نقاط کوپلیک در غشاء داخلی گونه، انجام می‌دهد. با این وجود بسیاری از پزشکان با سرخک مواجه نشدند و از این رو ممکن است التهاب پوستی را با بیماری‌های دیگری اشتباه بگیرند. در صورت نیاز آزمایش خون می‌تواند تایید کند که عامل التهاب پوستی در واقع ابتلا به این بیماری است.
آشنایی با درمان سرخک
هیچ درمان خاصی برای یک عفونت محرز سرخک وجود ندارد. با این وجود برخی اقدامات را برای محافظت افراد مستعدی که در معرض ویروس قرار گرفته‌اند، می‌تواند انجام داد.
- واکسیناسیون پس از تماس با ویروس: برای محافظت در برابر ویروس، افراد غیر ایمن از جمله اطفال میتوانند ظرف 72 ساعت پس از تماس با ویروس واکسینه شوند. با این کار در صورت بروز سرخک، بیماری معمولا علائم خفیف‌تر و دوره کوتاه‌تری خواهد داشت.
- گلوبولین سرم ایمنی: زنان باردار، اطفال و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف که در معرض ویروس قرار گرفته‌اند میتوانند پروتئین‌های تزریقی (آنتی بادی) که گلوبولین سرم ایمنی نامیده می‌شود، دریافت کنند. زمانی که در ظرف شش روز از تماس با ویروس تزریق انجام گیرد، این آنتی بادی‌ها میتوانند از سرخک جلوگیری کنند یا از شدت علائم آن بکاهند.
آشنایی با درمان دارویی سرخک
- تب برها: شما یا فرزندتان همچنین می‌توانید از داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن (Tylenol و غیره)، ایبوپروفن (Advil, Children's Motrin و غیره) یا ناپروکسن (Aleve) برای کاهش تب که همراه سرخک ایجاد می‌شود، استفاده کنید.
از دادن آسپرین به کودک یا نوجوانانی با علائم این بیماری خودداری کنید. هر چند که مصرف آسپرین برای کودکان بالای 3 سال مانعی ندارد، با این وجود کودکان و نوجوانان در حال بهبودی از آبله مرغان یا علائم مشابه آنفلوآنزا نباید از آن استفاده کنند. دلیل عدم مصرف برای آنها این است که آسپیرین با سندروم نادر و مهلک ری (Reye's syndrome) در این گروه از کودکان مرتبط است.
- آنتی بیوتیک ها: در صورت بروز عفونت‌های باکتریایی مانند ذات‌الریه یا عفونت گوش در بیماران مبتلا به سرخک، پزشک می‌تواند آنتی بیوتیک تجویز کند.
- ویتامین آ: کودکانی با میزان پایین ویتامین آ احتمال بیشتری برای ابتلا به نوع شدیدتر سرخک دارند. مصرف ویتامین آ می‌تواند از شدت علائم این بیماری بکاهد. بطور کلی ویتامین آ در کودکان بالای یک سال به صورت یک دوز بزرگ 200 هزار (IU واحد بین‌المللی) تجویز می‌شود.
آشنایی با درمان خانگی سرخک
اگر شما یا فرزندتان دچار این بیماری هستید، همچنان که پیشرفت بیماری و عوارض آن را زیر نظر دارید، با پزشک خود هم در تماس باشید. همچنین اقدامات تسکین دهنده زیر را انجام دهید:
- آرامش خود را حفظ کنید: استراحت کنید و از فعالیت‌های پرتنش اجتناب کنید.
- نوشیدنی مصرف کنید: با مصرف زیاد آب، آب میوه و دمنوش، مایعات از دست رفته بخاطر تب و عرق کردن را جایگزین کنید.
- از تسکیندهندههای تنفسی استفاده کنید: از یک دستگاه بخور برای کاهش سرفه و گلودرد استفاده کنید.
- به چشمان خود استراحت دهید. اگر مانند بسیاری دیگر که مبتلا به سرخک هستند نور شدید برایتان آزار دهنده است، میزان نور را کاهش دهید یا عینک آفتابی بزنید. همچنین اگر نور چراغ یا تلویزیون غیرقابل تحمل است، از خواندن یا تماشای تلویزیون اجتناب کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم
اگر فکر می‌کنید شما یا فرزندتان در معرض ویروس سرخک قرار گرفته‌اید یا اگر التهاب پوستی مشابه آن را دارید، به پزشک مراجعه کنید.
سابقه واکسیناسیون خانوادگی خود را با پزشک مرور کنید، به خصوص قبل از اینکه فرزندتان دوره دبستان یا کالج را شروع کند یا قبل از هر گونه سفر بین‌المللی.
کارهایی که می‌توانید انجام دهید
- هر گونه علائمی که شما وفرزندتان تجربه می‌کنید یادداشت کنید، از جمله هر گونه علائمی که ممکن است ارتباطی به دلیل شما برای مراجعه به پزشک نداشته باشد.
- اطلاعات کلیدی شخصی از جمله هرگونه مسافرت اخیرا را یادداشت کنید.
- فهرستی از تمامی داروهای مصرفی شامل ویتامین‌ها یا مکمل‌ها تهیه کنید.
- فهرستی از سوالات را برای پرسش از پزشک آماده کنید.
سوالاتی که باید از پزشک بپرسید
- محتمل‌ترین عامل برای علائم من یا فرزندم چیست؟
- آیا علل محتمل دیگری وجود دارد؟
- چه درمان‌هایی در دسترس است و توصیه شما کدام است.
- آیا اقدامی است که با انجام آن فرزندم را آرام‌تر کنم.
سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد
پزشک ممکن است از شما بخواهد برای کاهش خطر انتشار این بیماری به دیگران، در ساعتی زودتر یا دیرتر از وقت معمول مراجعه کنید. گذشته از این، اگر به نظر پزشک، شما یا فرزندتان مبتلا به سرخک باشید، وظیفه دارد تا یافته‌های خود را به مرکز سلامت شهر گزارش دهد.
پزشک احتمالا سوالاتی را همانند سوالات زیر از شما خواهد پرسید:
- آیا شما یا فرزندتان واکسن سرخک را دریافت کردید؟ اگر دریافت کردید، زمان آن کی بوده است؟
- آیا اخیرا مسافرت خارج از کشور داشتید؟
- آیا اشخاص دیگری غیر از اعضای خانواده با شما زندگی می‌کنند؟ اگر اینطور است آیا آنها واکسن سرخک را دریافت کرده‌اند؟
کارهایی که می‌توانید تا زمان مراجعه به پزشک انجام دهید
در زمان قبل از مراجعه به پزشک:
- مطمئن شوید شما یا فرزندتان به اندازه کافی مایعات مصرف می‌کنید: محلول‌های الکترولیت کودکان مانند پدیلایت (Pedialyte) یا نوشیدنی‌های ورزشی مانند گیتورید (Gatorade) یا پاورید Powerade))، می‌تواند به شما در حفظ آب بدن یا تعدیل مایع الکترولیت کمک کند.
- کاهش بدون خطر تب: اگر تب باعث ناراحتی شما یا فرزندتان شده، داروهایی مانند استامینوفن (Tylenol و غیره) یا ایبوپروفن (Advil, Children's Motrin, و غیره) می‌تواند به کاهش آن کمک کند.
از دادن آسپرین به کودک یا نوجوانانی با علائم سرخک خودداری کنید. هر چند که مصرف آسپرین برای کودکان بالای 3 سال مانعی ندارد، با این جود کودکان و نوجوانان در حال بهبودی از آبله مرغان یا علائم مشابه آنفولانزا نباید از آن استفاده کنند. دلیل عدم مصرف برای آنها این است که آسپیرین با سندروم نادر و مهلک ری (Reye's syndrome) در این گروه از کودکان مرتبط است.
