سرطان خونی شدید لنفوسیت (ALL ) یک نوع سرطان خون و مغز استخوان(بافت اسفنجی شکل داخل استخوان جایی که سلولهای خونی تشکیل میشود) میباشد. کلمه شدید در سرطان خونی شدید لنفوسیت به این معنی است که بیماری سریع پیشرفت کرده و به جای تولید سلولهای بالغ خونی, سلولهای نابالغ و ناقص تولید میکند. کلمة لنفوسیت در این اصطلاح به سلولهای سفید خونی اشاره دارد که بیماری, آنها را هدف قرار میدهد. به این اختلال, سرطان خونی شدید لنف بلاست نیز میگویند. این سرطان رایجترین سرطان در میان کودکان بوده و درمانهای موجود میتواند به نتیجه ختم شود. اگر سرطان شدید خونی لنفوسیت در بزرگسالان رخ بدهد احتمال درمان آن کمتر است.
علائم سرطان خونی شدید لنفوسیت
- خونریزی لثهها
- درد استخوان
- تب
- عفونتهای مکرر
- خونریزیهای شدید و مکرر
- تودههای به وجود آمده ناشی از غدد لنفاوی در درون و اطراف گردن, زیر بغل, شکم یا کشاله ران
- رنگ پریدگی پوست
- تنگی نفس
- ضعف, خستگی و کم شدن انرژی
علت ایجاد سرطان خونی شدید لنفوسیت
وقتی سرطان شدید لنفوسیت بروز میکند که سلولهای مغز استخوان دچار اختلال DNA میشوند. این اختلال باعث شده تا سلولها همچنین رشد کرده و تقسیم شوند در حالی که یک سلول سالم باید رشدش متوقف شده و از بین برود. وقتی این مسئله رخ میدهد, تولید سلول خونی که به سلولهای سفید خونی سرطانی تبدیل شده از حالت عادی خارج میشود. مغز استخوان سلولهای نابالغی را تولید کردهاند که به آنها لنف بلاست میگویند. این سلولها, توانایی عملکرد صحیح نداشته و میتوانند با زیاد شدن خود جایی برای سلولهای سالم باقی نگذارند. علت این که چرا جهشهای DNA به وجود آمده و سرطان لنفوسیت شدید خونی را پدید میآورند هنوز مشخص نیست اما پزشکان به این نتیجه رسیدهاند که بیشتر موارد سرطان خون شدید لنفوسیت ارثی نیست.
عوامل خطرساز در سرطان خونی شدید لنفوسیت
عواملی که احتمال ابتلا به سرطان خون شدید لنفوسیت را بالا میبرد عبارتند از:
- درمان قبلی سرطان. کودکان و بزرگسالانی که قبلاً به نوعی تحت شیمی درمانی و پرتودرمانی برای سایر انواع سرطان قرار گرفته باشند, بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
- قرار گرفتن در معرض پرتو. افرادی که در معرض پرتوهای شدید(مثل بازماندگان یک واقعه هستهای) میباشند احتمال مبتلا شدن به سرطان خون لنفوسیت بالایی دارند .
- اختلالات ژنتیکی. اختلالات ژنتیکی خاصی نظیر سندرم دان با این بیماری مرتبط است.
- داشتن برادر و خواهر مبتلا به ALL. افرادی که برادر و خواهر مبتلا به این بیماری دارند امکان ابتلای آنها به این سرطان بیشتر است.
آنچه که میتوانید در این حین انجام دهید از فعالیتی که ظاهراً علائم و نشانهها را وخیمتر میکند دوری کنید. مثلاً اگر خودتان یا کودکتان احساس خستگی میکنید, بیشتر استراحت نمایید. مهمترین فعالیتهای روزمره خود را تعیین کرده، روی آنها تمرکز کنید.
تشخیص سرطان خونی شدید لنفوسیت
آزمایشاتی که برای تشخیص سرطان خونی شدید لنفوسیت گرفته میشود این موارد است:
- آزمایش خون. آزمایش خون سلولهای خونی سفید زیادی را نشان داده ولی سلولهای قرمز و پلاکتهای خونی را نمایان نمیکند. این آزمایش همچنین وجود سلولهای بلاست را هم نشان میدهد. (سلولهای بلاست سلولهای نابالغی بوده که معمولاً در مغز استخوان یافت شده اما در خون جریان ندارند)
- آزمایش مغز استخوان. حین این آزمایش از یک سوزن استفاده کرده و نمونهای از بافت مغز استخوان ران را آزمایش می کنند. نمونه به آزمایشگاه ارسال شده تا وجود سلولهای سرطانی خون بررسی شود. پزشکان سلولهای خونی را بر اساس اندازه و شکل و سایر ویژگیها به انواع خاصی تقسیم بندی میکنند. آنها همچنین به دنبال تغییرات خاص سلولهای سرطانی بوده و تعیین می کنند که آیا سلولهای سرطان خون از لنفوسیت B ناشی شدهاند یا لنفوسیت T. این اطلاعات به پزشک شما کمک میکند تا یک طرح درمانی را برنامهریزی کند.
- آزمایشات تصویری. آزمایشات تصویری نظیر اشعه ایکس, سیتیاسکن و آزمایش فراصوت میتواند سرایت سرطان به مغز و ستون فقرات و سایر قسمتهای بدن را نشان دهد.
- آزمایش مایع فقراتی. در آزمایش ترکخوردگی مهره کمر که به آن ضربه کمر نیز میگویند از مایع فقراتی(مایع اطراف مغز و ستون فقرات) نمونه گیری به عمل می آورند . نمونه را آزمایش کرده تا سرایت سلولهای سرطانی به مایع فقراتی مشخص شود.
درمان سرطان خونی شدید لنفوسیت
به طور کلی درمان سرطان خونی شدید لنفوسیت به بخشهای مختلفی تقسیم میشود. القا. هدف اول مرحله درمان از بین بردن بیشتر سلولهای سرطانی خون و مغز استخوان و بازگشت به مرحله عادی تولید سلولهای خونی است. استحکامبخشی. هدف این مرحله درمانی که به آن درمان پس از بهبودی نیز میگویند از بین بردن سرطان خون باقی مانده در مغز و ستون فقرات میباشد. مراقبت. در سومین مرحله درمان, از رشد مجدد سلولهای سرطانی خونی پیشگیری کرده و داروهایی که در این مرحله استعمال میشوند به میزان کمتر و در زمان طولانیتر استفاده خواهند شد. درمان پیشگیرانه در ستون فقرات. افراد مبتلا به این مشکل برای از بین بردن سلولهای موجود در سیستم عصبی مرکزی در طول هر مرحله درمانی داروهایی را مصرف میکنند. در این نوع درمان, داروهای شیمی درمانی مستقیماً به مایع فقراتی تزریق میشود. با توجه به شرایط شما, مراحل درمانی سرطان خونی شدید لنفوسیت دو تا سه سال طول خواهد کشید.
روش های درمانی سرطان خونی شدید لنفوسیت
- شیمی درمانی. شیمی درمانی که طی آن از داروهایی برای نابود کردن سلولهای سرطانی استفاده میشود معمولاً بعنوان مرحله اول درمان کودکان و بزرگسالان مبتلا, به کار گرفته میشود. البته این داروها را میتوان در مرحله دوم و سوم نیز استفاده کرد.
- دارودرمانی هدفمند. داروهای هدفمند اختلالات موجود در سلولهای سرطانی که به رشد و نمو آنها کمک میکند حملهور خواهد شد. یک اختلال خاص به نام کروموزوم فیلادلفیا در بعضی افراد مبتلا به این بیماری یافت میشود. در این افراد, داروی هدفمند به این کروموزوم حملهور میشود. داروی هدفمند مواردی نظیر imatinib (Gleevec), dasatinib (Sprycel) and nilotinib (Tasigna) را شامل میشوند. مصرف این داروها فقط برای افرادی مورد تأیید است که کروموزوم فیلادلفیا فعال و ALL داشته باشند که میتوان آنها را قبل یا بعد از شیمی درمانی استعمال نمود.
- پرتو درمانی. در پرتو درمانی از اشعات فشارقوی مثل اشعه ایکس برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. اگر سلولهای سرطانی به سیستم مرکزی عصبی راه یابند پزشک پرتو درمانی را توصیه میکند.
- پیوند سلول بنیادی. از این روش درمان در مرحله استحکامبخشی برای افرادی استفاده میشود که خطر بالای بازگشت بیماری را داشته و یا عملاً بیماری در آنها عودت کرده است. این فرایند به افراد مبتلا کمک کرده تا با جایگزینی مغز استخوان از یک فرد سالم با مغز استخوان سرطانی، مجدداً سلامت خود را به دست آورند. قبل از پیوند سلول مغزاستخوان از شیمی درمانی قوی و پرتودرمانی برای از بین بردن مغز استخوان تولیدکنندهی سلولهای سرطانی استفاده میشود. پس از آن مغز استخوان را با یک استخوان سالم از فرد اهداکننده جایگزین میکنند( پیوند دگرزا).
- مراحل درمانگاهی. مراحل درمانگاه آزمایشاتی هستند که برای بررسی درمانهای جدید سرطان و راههای جدید بهکارگیری روشهای موجود مورد استفاده قرار میگیرد. مراحل درمانگاهی این فرصت را به شما یا کودک شما داده تا جدیدترین روش درمانی سرطان را امتحان کرده البته مزایا و معایب آن نامعلوم است. درباره مزایا و معایب مراحل درمانگاهی با پزشک خود صحبت کنید.
- ALL در مسن ترها. افراد مسنتر مثل افراد بالای 60 سال دشواریهای بیشتری را حین درمان ALL تجربه خواهند کرد. پیشبینی درمان در این افراد نسبت به کودکان دشوارتر و پیچیدهتر است.
درباره گزینههای درمانی با پزشک خود گفتگو کنید. با توجه به شرایط کلی, اهداف و علایق شما ممکن است تصمیم به درمان ALL بگیرید. بعضی افراد ترجیح میدهند تحت درمان سرطان قرار گیرند تا علائمشان بهبود یافته و از فرصت باقیمانده حداکثر بهره را ببرد.
داروی جایگزین
برای درمان سرطان خونی شدید لنفوسیت درمان ثابت شدهای وجود ندارد. اما روش جایگزینی به تسکین اثرات جانبی درمان سرطان شما و یا کودکتان کمک میکند. در این باره با پزشک خود صحبت کنید چرا که برخی روشهای درمانی جایگزینی مثل شیمی درمانی با درمان سرطان تداخل دارد. روشهای جایگزین که موجب تسکین علایم و نشانهها میشود عبارتند از:
- طب سوزنی
- رایحه درمانی
- ماساژ
- مدیتیشن
- حرکت آرام بخش
سازگاری و پشتیبانی
اگرچه درمان سرطان خونی شدید لنفوسیت بسیار موفقیت آمیز است اما بسیار زمان میبرد. درمان اغلب دو و نیم تا سه و نیم سال طول میکشد و سه تا شش ماه اول , دشوارترین ایام هستند. حین مرحله مراقبت, کودکان میتوانند تقریباً زندگی طبیعی خود را داشته و به مدرسه بروند و بزرگسالان میتوانند به کار خود ادامه دهند. برای سازگاری بیشتر, سعی کنید:
- به اندازه کافی درباره سرطان خود کسب اطلاع کنید تا برای اتخاذ تصمیم راحتتر باشید. از پزشک خود بخواهید تا هر آنچه را که درباره بیماری خاص شما میداند بنویسد. سپس به دنبال اطلاعات مناسبتر باشید. سؤالاتی که میخواهید از پزشک بپرسید را قبل از هر ملاقات یادداشت کنید و اطلاعات بیشتری را از کتابخانه محل و یا اینترنت جستجو کنید. منابع خوب اطلاعاتی مرکز ملی سرطان، جامعه آمریکایی سرطان و جامعه سرطان خون و لنفاوی هستند.
- از تیم مراقبت درمانی خود آموزش ببینید. در مراکز مهم سرطان و بیماریهای کودکان تیم پزشکی شامل روانشناسان, روانپزشکان, روحیه دهندگان, فعالان کودکان, دبیران, متخصصان تغذیه ,کشیشها و فعالان اجتماعی می شود. این متخصصین میتوانند در تمامی زمینهها موثر باشند مثل توضیح مراحل درمان به کودکان, یافتن حامی مالی و ترتیب دادن محل اقامت در زمان درمان. میتوانید با خیال راحت به تخصص آنها اعتماد کنید.
- برنامههایی که برای کودکان سرطانی وجود دارد را جویا شوید. مراکز مهم درمانی و گروههای غیرانتفاعی, فعالیتها و خدمات بیشماری را بهویژه برای کودکان سرطانی و خانوادههایشان ارائه میدهند. نظیر کمپهای تابستانی, گروههای حمایتی برادران و خواهران و برنامههای برآوردن آرزو. درباره برنامههای موجود در منطقه خود, از تیم درمانی سؤال کنید.
- شرایط خود را به خانواده و دوستان بفهمانید. در سایت CaringBridge یک صفحه وب شخصی و مجانی راهاندازی کنید. این کار باعث میشود تا درباره ملاقاتها, روشهای درمانی, نقایص و سایر دلایل, به کل خانواده خود اطلاع داده و دیگر نیازی نخواهد بود تا همیشه به همه زنگ بزنید تا اخبار جدیدی را گزارش بدهید.
زمان مراجعه به پزشک
اگر متوجه علائم و نشانههای دائمی و نگران کننده شدید ,از پزشک خود یا پزشک کودک خود وقت بگیرید. بسیاری از این علائم شبیه علایم آنفلوآنزا هستند. با این حال, علایم و نشانههای آنفلوآنزا در نهایت مرتفع میشود. اگر آنگونه که انتظار میرود علائم بهبود نیافتند, از پزشک خود وقت بگیرید.
آمادگی جهت دیدن پزشک
اگر علایم و نشانههای نگران کنندهای دارید از پزشک خانواده خود یا پزشک عمومی وقت بگیرید. اگر او به وجود سرطان خونی شدید لنفوسیت مظنون شود شما را به یک فرد متخصص در زمینه بیماریهای خونی و مغز استخوان(متخصص خون) ارجاع میدهد. برای ملاقات آماده باشید چرا که زمان ملاقات کوتاه و مباحث صحبت زیاد است. در اینجا اطلاعاتی برای آمادگی بهتر و انتظار درست از پزشک ارائه شده است.
- از محدودیتهای قبل از ملاقات مطلع باشید. هنگام که از پزشک خود نوبت میگیرید بپرسید که آیا اقداماتی را باید از قبل باید انجام دهید یا خیر مثل محدود کردن برنامه غذایی. برای نمونه اگر آزمایش فراصوت و یا نوار قلبی نیاز باشد باید قبل از آن برای مدتی چیزی نخورید.
- تمام علایمی که دارید را یادداشت کنید حتی آنهایی که نامرتبط با آن به نظر میرسد.
- اطلاعات شخصی مهم را یادداشت کنید از جمله استرسهای عمده یا تغییرات اخیر زندگی.
- لیستی از تمام داروها، ویتامینها و مکملهای که مصرف میکنید تهیه نمایید.
یکی از اعضای خانواده و دوستان را همراه خود ببرید گاهی اوقات به خاطر آوردن تمام اطلاعاتی که در این ملاقات در اختیار شما قرار داده میشود دشوار است. کسی که شما را همراهی میکند به شما کمک میکند تا همه چیز را به خاطر آورید.
سوالاتی که باید از پزشک بپرسید
- علت محتمل علائم من چیست؟
- آیا علل دیگری هم برای علائم من وجود دارد؟
- به چه نوع آزمایشاتی نیاز دارم؟
- آیا بیماری من موقتی است یا دائم؟
- بهترین روش درمانی چیست؟
- جایگزین های درمان اولیهای که توصیه می کنید چیست؟
- به وضعیت های پزشکی دیگری هم دچار شدهام. چگونه میتوانم تمام این شرایط را کنترل کنم؟
- آیا محدودیت هایی هم برای من وجود دارد؟
- آیا نیاز مراجعه به یک متخصص وجود دارد؟ چقدر هزینه دارد و آیا بیمه آن را تحت پوشش قرار میدهد؟
- آیا جایگزینی هم برای داروهایی که به من تجویز میکنید وجود دارد ؟
- آیا بروشور و کاتالوگی که بتوانم با خود ببرم در اختیار دارید؟ چه سایتهایی را برای کسب اطلاعات بیشتر توصیه میکنید؟
- چگونه بفهمم که به ملاقات بعدی نیاز هست یا خیر؟
سوالاتی که پزشک از شما میپرسد
- چه موقع برای نخستین بار متوجه علائم شدید؟
- آیا علائم شما موقتیاند یا دائم؟
- علائم شما چقدر جدی هستند؟
- آیا چیزی است که باعث بهبود علائم شده باشد یا چیزی که علائم شما را وخیمتر کند؟