سندرم تخمدان پلی کیستیک

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) نوعی اختلال هورمونی رایج میان زنان در سنین باروری است. زنان مبتلا به PCOS دوره قاعدگی نامنظم دارند (پریود نمی شوند یا دوره قاعدگی آنان بسیار طولانی است) یا سطح هورمون مردانه (آندروژن) در بدن آنان بالاست. تخمدان ها توده های کوچک حاوی مایعات (فولیکول های) زیادی تولید می کنند و توانایی آزادسازی منظم تخمک را از دست می دهند.

علت اصلی PCOS ناشناخته است. تشخیص و درمان زود هنگام به همراه کاهش وزن خطر عوارض طولانی مدت این بیماری مانند دیابت نوع 2 و بیماری های قلبی را کاهش می دهد.

آشنایی با علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک

علائم و نشانه های PCOS اغلب در زمان اولین دوره قاعدگی در دوران بلوغ ظاهر می شوند. البته، برخی علائم نیز بعدها و به عنوان مثال در پاسخ به افزایش قابل توجه وزن ظاهر خواهند شد.

علائم و نشانه های PCOS متفاوتند. وجود حداقل دو علامت از علائم زیر برای تشخیص PCOS کافیست:

 قاعدگی های نامنظم: رایج ترین علامت  PCOSفاصله زیاد میان نوبت های قاعدگی، افزایش مدت قاعدگی و قاعدگی های بی نظم است. به عنوان مثال، کاهش تعداد دوره های قاعدگی به کمتر از نه دوره در سال، بیش از 35 روز فاصله بین دوره ها و خونریزی شدید و غیرعادی در دوره های قاعدگی از علائم PCOS است.

افزایش سطح آندروژن خون: افزایش سطح هورمون مردانه که علائمی مانند موهای زائد صورت و بدن (هیرسوتیسم) و گاهی آکنه شدید و طاسی مردانه را در پی خواهد داشت.

تخمدان های پلی کیستیک: ممکن است تخمدان های شما بزرگ شده و حاوی فولیکول هایی باشند که تخم ها را احاطه کرده اند. در نتیجه تخمدان در عملکرد طبیعی خود با مشکل مواجه می شود.

اگر به چاقی هم مبتلا باشد، معمولا شدت ظهور علائم و نشانه های PCOS بیشتر خواهد بود.

علت ایجاد سندرم تخمدان پلی کیستیک

علت اصلی PCOS ناشناخته است. عوامل دخیل در آن عبارتند از:

بالا بودن سطح انسولین در خون: انسولین هورمونی است که در لوزالمعده تولید می شود و امکان استفاده از قند (منبع اصلی تأمین انرژی بدن شما) را برای سلول ها فراهم می کند. اگر سلول های شما نسبت به انسولین مقاوم شوند، سطح قند خون شما بالا می‍رود و بدن شما انسولین بیشتری تولید می کند. بالا رفتن سطح انسولین تولید آندروژن را افزایش می دهد و تخمک گذاری را با مشکل روبرو می کند.

التهاب خفیف: از این اصطلاح برای توصیف تولید گلبول های سفید خون برای مبارزه با عفونت استفاده می شود. براساس نتایج تحقیقات انجام شده، زنان مبتلا به PCOS نوعی التهاب خفیف دارند که تخمدان های پلی کیستیک را به تولید آندروژن تحریک می کند و می تواند به مشکلات قلبی و عروقی منجر شود.

 وراثت: بر اساس یافته های پژوهش های انجام شده در این حوزه، احتمالا ژن های خاصی به PCOS مرتبط باشند.

بالا بودن سطح آندروژن در خون: سطح آندروژن تولیدی تخمدان ها به شکل غیرطبیعی بالاست و در نتیجه هیرسوتیسم و آکنه ایجاد می شود.

عوارض سندرم تخمدان پلی کیستیک

عوارض PCOS عبارتند از:

ناباروری

 دیابت حاملگی یا فشار خون بالا ناشی از بارداری

سقط جنین یا تولد زودرس

 استئاتواپاتیت غیر الکلی - التهاب شدید کبدی ناشی از تجمع چربی در کبد

 سندرم متابولیک - مانند فشار خون بالا، قند خون بالا و کلسترول غیر طبیعی یا میزان تری گلیسیرید که به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را افزایش می دهد.

دیابت نوع 2 یا پیش دیابت

آپنه خواب

افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن

  خونریزی غیر طبیعی رحم

 سرطان پوشش داخلی رحم (سرطان آندومتر)

چاقی عوارض PCOS را تشدید می کند.

تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک

هیچ آزمایشی برای تشخیص قطعی PCOS وجود ندارد. احتمالاً پزشک شما کار خود را با بررسی سابقه پزشکی شما مانند دوره قاعدگی و تغییر وزن شروع می کند. معاینه فیزیکی شامل بررسی علائم رشد موهای زائد، مقاومت به انسولین و آکنه خواهد بود.

در ادامه روند معاینات ممکن است پزشک موارد زیر را نیز توصیه کند:

  معاینه لگن: پزشک ارگانهای تولید مثل شما را به صورت چشمی و دستی از نظر وجود توده ها، رشد غیرعادی یا سایر ناهنجاری ها معاینه می کند.

  آزمایش خون: آزمایش خون شما برای اندازه گیری سطح هورمون ها انجام می‎شود. این آزمایش علل احتمالی (غیر از PCOS) مؤثر بر اختلالات قاعدگی یا بالا رفتن سطح آندروژن در خون را  جدا می کند. ممکن است برای اندازه گیری میزان تحمل گلوکز و کلسترول ناشتا و تری گلیسیرید به انجام آزمایش های خون دیگری نیز نیاز باشد.

 سونوگرافی: پزشک ظاهر تخمدان ها و ضخامت لایه های رحم شما را بررسی می کند. یک وسیله لوله مانند (ترنسدیوسر) در واژن شما قرار می گیرد (سونوگرافی ترانس واژینال). مبدل امواج صوتی را منتشر می کند که در صفحه نمایش به تصاویر ترجمه می شوند.

در صورت تشخیص PCOS، پزشک انجامآزمایش های دیگری را نیز توصیه خواهد کرد. این آزمایش ها عبارتند از:

 بررسی های دوره ای فشار خون، تحمل گلوکز و سطح کلسترول و تری گلیسیرید خون

 غربالگری افسردگی و اضطراب

غربالگری آپنه انسدادی خواب

آشنایی با درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک

درمان PCOS بر مدیریت نگرانی های فردی شما مانند ناباروری، هیرسوتیسم، آکنه یا چاقی تمرکز دارد و درمان ممکن است به یکی از روش های تغییر سبک زندگی یا درمان دارویی انجام شود.ممکن است پزشک شما روند درمان را با کاهش وزن از طریق رژیم کم کالری همراه با فعالیت های ورزشی متوسط در پی گیرد. حتی کاهش متوسط وزن (به عنوان مثال کاهش 5 درصدی وزن بدن) نیز ممکن است وضعیت شما را بهبود بخشد. کاهش وزن احتمالا اثربخشی داروهایی تجویزی پزشک را نیز افزایش می دهد و می تواند به درمان ناباروری کمک کند.

درمان دارویی سندرم تخمدان پلی کیستیک

داروهای تجویزی برای تنظیم دوره قاعدگی:

قرص های ضد بارداری ترکیبی: قرص های حاوی استروژن و پروژسترون تولید آندروژن را کاهش می دهند و استروژن را تنظیم می کنند. تنظیم هورمون ها خطر ابتلا به سرطان اندومتر را کاهش داده و خونریزی غیرطبیعی، رشد موهای زائد و آکنه را بهبود می بخشد. به جای قرص، می توان از ضماد پوستی یا حلقه واژنی استفاده کرد که حاوی ترکیبی از استروژن و پروژسترون است.

پروژسترون درمانی: مصرف پروژسترون به مدت 10 تا 14 روز در ماه به صورت هر یک تا دو ماه یکبار دوره های قاعدگی شما را تنظیم کرده و از سرطان آندومتر جلوگیری می کند. پروژسترون درمانی سطح آندروژن را بهبود نمی بخشد و از بارداری جلوگیری نمی کند. اگر بخواهید از بارداری جلوگیری کنید، مینی پیل پروژسترونی یا دستگاه داخل رحمی حاوی پروژسترون انتخاب بهتری است.

داروهای تجویزی برای کمک به تخمک گذاری:

  کلومیفن (کلومید): این داروی ضد استروژن خوراکی در بخش اول دوره قاعدگی مصرف می شود.

 لتروزول (فیمارا): این روش درمانی سرطان پستان می تواند برای تحریک تخمدان ها نیز مؤثر باشد.

گنادوتروپین ها: این داروهای هورمونی تزریقی هستند.

داروهای تجویزی برای کاهش رشد موهای زائد:

قرص های ضد بارداری: این قرص ها تولید آندروژن (عامل رشد موهای زائد) را کاهش می دهند.

  اسپیرونولاکتون (آلداکتون): این دارو اثرات آندروژن روی پوست را متوقف می کند. اسپیرونولاکتون باعث نقص هنگام تولد خواهد شد، بنابراین هنگام مصرف این دارو پیشگیری از بارداری مؤثر ضروری است. در صورت بارداری یا برنامه ریزی برای بارداری مصرف این دارو توصیه نمی شود.

  افلورنیتین (وانیقا): این کرم روند رشد موهای صورت خانم ها را کند می کند.

  الکترولیز: یک سوزن کوچک در هر فولیکول مو وارد می شود. سوزن با انتشار یک پالس جریان الکتریکی به فولیکول آسیب می رساند و در نهایت فولیکول را از بین می برد. ممکن است شما به استفاده از چندین روش درمانی نیاز داشته باشید.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

در صورت نگرانی در مورد دوره قاعدگی، نازایی یا وجود علائمی از بالا بودن سطح آندروژن در خون مانند بدتر شدن هیرسوتیسم، آکنه و طاسی مردانه به پزشک خود مراجعه کنید.

ممکن است بخواهید به پزشک متخصص باروری زنان (متخصص زنان) ، متخصص اختلالات هورمونی (غدد درون ریز) یا متخصص ناباروری (غدد درون ریز تولید مثل) مراجعه کنید.

اطلاعات زیر به آماده شدن شما برای معاینه پزشکی کمک می کند.

فهرستی از علائمی که قبلا داشته اید و مدت زمان آن تهیه کنید.

  تمام داروها، ویتامین ها و مکمل های مصرفی خود و دوز آن را ذکر کنید.

 فهرستی از اطلاعات شخصی و پزشکی خود شامل سایر شرایط، تغییرات اخیر سبک زندگی و عوامل استرس زا تهیه کنید.

فهرستی از سؤالات خود از پزشک تهیه کنید.

 سابقه دوره های قاعدگی خود را یادداشت کنید.

سوالاتی که باید از پزشک بپرسید 

چه آزمایش هایی را پیشنهاد می کنید؟

 نحوه تأثیر PCOS بر توانایی بارداری شما چگونه است؟

  برای بهبود علائم یا توانایی بارداری من چه داروهایی تجویز می کنید؟

  برای بهبود علائم یا توانایی بارداری من اعمال چه تغییراتی را در سبک زندگی من پیشنهاد می کنید؟

  ابتلا به PCOS در طولانی مدت چه پیامدهای برای سلامتی من دارد؟

 شرایط پزشکی دیگری دارم. چگونه می توانم به بهترین وجه آن ها را مدیریت کنم؟

حین ویزیت از پرسیدن پرسش های دیگری نیز که ممکن است به ذهن شما خطور کند، دریغ نکنید.

سوالاتی که پزشک ممکن است از شما بپرسد

احتمالا پزشک سوألاتی از شما خواهد پرسید که این سوألات عبارتند از:

علائم و نشانه های شما چیست؟ هر چند وقت یکبار اتفاق می افتد؟

علائم شما چقدر شدید است؟

   این علائم از چه زمانی شروع شده است؟

آخرین دوره قاعدگی شما کی بود؟

 آیا از زمان اولین دوره قاعدگی وزن شما افزایش یافته است؟ افزایش وزن شما چقدر بوده و طی چه مدتی اتفاق افتاده است؟

 آیا چیزی باعث بهبود یا بدتر شدن علائم شما می شود؟

  آیا می خواهید باردار شوید یا برای بارداری اقدامی داشته اید؟

 مادر یا خواهر شما تاکنون به PCOS مبتلا شده اند؟

و در آخر

 وزن خود را در محدوده وزن سالم نگه دارید: کاهش وزن می تواند سطح انسولین و آندروژن موجود در خون را کاهش دهد و باعث تخمک گذاری شود. از پزشک یک برنامه کنترل وزن بخواهید و برای رسیدن به اهداف کاهش وزنی خود، مرتباً با یک متخصص تغذیه در ارتباط باشید.

 مصرف کربوهیدرات ها را محدود کنید: رژیم های کم چرب و پر کربوهیدرات سطح انسولین موجود در خون را افزایش می دهد. در صورت ابتلا به PCOS از پزشک یک رژیم کم کربوهیدرات بخواهید. کربوهیدرات های پیچیده ای را انتخاب کنید که سطح قند خون شما را به آرامی بالا ببرند.

 فعال باشید: ورزش به کاهش سطح قند خون کمک می کند. افزایش فعالیت روزانه و شرکت در یک برنامه ورزشی منظم می تواند مقاومت به انسولین را درمان یا حتی از آن جلوگیری کند و به شما در حفظ وزن خود کمک و از ابتلا به دیابت جلوگیری می کند.