زنان ، زایمان و نازایی
فیستول رکتوواژینال نوعی ارتباط غیرطبیعی بین قسمت تحتانی روده بزرگ (رکتوم) و واژن شماست. در این صورت ممکن است محتویات روده از طریق فیستول به واژن نشت کنند و گاز یا مدفوع به جای مسیر طبیعی خود از واژن شما خارج شود.
علل ایجاد آن:
- آسیب دیدن هنگام زایمان
- ابتلا به بیماری کرون یا سایر بیماری های التهابی روده
- پرتودرمانی یا سرطان در ناحیه لگن
- عوارض جراحی در ناحیه لگن
احتمالا این وضعیت به پریشانی عاطفی و ناراحتی جسمی فرد منجر می شود که البته بر میزان عزت نفس و روابط جنسی فرد نیز تاثیر می گذارد.اگر علائم و نشانه های ابتلا به فیستول رکتوواژینال را در خود سراغ دارید، خجالت را کنار بگذارید و حتما با پزشک خود مشورت کنید. برخی از فیستول های واژینال به طور خود به خود بسته می شوند، اما اکثر آنها به جراحی ترمیمی نیاز دارند.
آشنایی با علائم فیستول رکتوواژینال
بسته به اندازه و محل قرارگیری فیستول، ممکن است با مشکلات بهداشتی سطحی یا حتی جدی روبرو شوید. علائم و نشانه های فیستول رکتوواژینال عبارتند از:
- خروج گاز، مدفوع یا چرک از واژن شما
- ترشحات واژن بدبو
- عفونتهای مکرر واژن یا مجرای ادراری
- تحریک یا درد در ناحیه فرج، واژن و ناحیه بین واژن و مقعد (پرینه)
- درد هنگام مقاربت
علت ایجاد فیستول رکتوواژینال
- آسیب دیدن هنگام زایمان: صدمات ناشی از زایمان شایع ترین علت تشکیل فیستول های رکتوواژینال هستند که از آن میان می توان به گسترش پارگی ناحیه پرینه تا روده یا عفونت اپی زیوتومی (برشی که حین زایمان واژینال اشاره کرد. زایمان طولانی، دشوار و سخت نیز یکی از علل ایجاد این نوع فیستول هاست. همچنین ممکن است این نوع فیستول ها به عضلات اسفنکتر مقعد (حلقه های عضلانی انتهای رکتوم که به شما در نگه داشتن مدفوع کمک می کند،) آسیب وارد کنند.
- ابتلا به بیماری کرون: دومین علت شایع فیستول های رکتوواژینال، بیماری کرون است. این بیماری یک بیماری التهابی روده است که در آن مجاری دستگاه گوارش ملتهب می شوند. اکثر زنان مبتلا به بیماری کرون هرگز به فیستول رکتوواژینال دچار نمی شوند، اما ابتلا به بیماری کرون خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.
- پرتودرمانی یا سرطان در ناحیه لگن: وجود تومور سرطانی در روده، دهانه رحم، واژن، رحم یا کانال مقعد می تواند به ایجاد فیستول رکتوواژینال منجر شود. پرتودرمانی در این نواحی نیز خطر ایجاد این بیماری را در بدن شما بالا می برد. فیستول ناشی از پرتودرمانی معمولا شش ماه تا دو سال پس از درمان تشکیل می شود.
- جراحی در ناحیه واژن، پرینه، رکتوم یا مقعد: در موارد نادر، سابقه جراحی در ناحیه تحتانی لگن مانند برداشتن رحم (هیسترکتومی) نیز می تواند به ایجاد فیستول منجر شود. این فیستول در اثر آسیب دیدگی حین عمل یا نشت یا عفونت متعاقب آن ایجاد می شود.
- سایر علت ها: در موارد نادر ممکن است این ارتباط در اثر عفونت مقعد یا روده، عفونت کیسه های محدب و کوچک دستگاه گوارش (دیورتیکولیت)، التهاب طولانی مدت روده بزرگ و راست روده (کولیت اولسراتیو) مدفوع خشک و سخت چسبیده به راست روده (انقباض مدفوع) یا آسیب واژینال بی ارتباط با زایمان ایجاد شود.
عوارض فیستول رکتوواژینال
عوارض فیزیکی عبارتند از:
- خروج کنترل نشده مدفوع (بی اختیاری مدفوع)
- مشکلات بهداشتی
- عفونت های مکرر واژن یا مجاری ادراری
- تحریک یا التهاب واژن ، پرینه یا پوست اطراف مقعد
- فیستول عفونی عامل ایجاد آبسه (مشکلی در صورت عدم درمان جان فرد را تهدید می کند).
- عود فیستول
احتمال بروز عوارض در میان زنان مبتلا به بیماری کرون و فیستول زیاد است و از آن میان می توان به بهبودی ضعیف یا تشکیل یک فیستول جدید در آینده اشاره کرد.
تشخیص فیستول رکتوواژینال
بسته به نیاز شما ممکن است پزشک از معاینه فیزیکی یا تست های تشخیصی برای تشخیص بیماری استفاده کند.
معاینه فیزیکی
معاینه فیزیکی توسط پزشک شما با هدف یافتن فیستول رکتوواژینال و بررسی توده توموری، عفونت یا آبسه انجام می شود. معاینه پزشکی شامل بازرسی واژن، مقعد و ناحیه بین آنها (پرینه) با یک دستکش است.
اگر فیستول در انتهای واژن قرار گرفته باشد و به راحتی قابل مشاهده نباشد، ممکن است پزشک برای دیدن داخل واژن از یک اسپکولوم استفاده کند. پروکتوسکوپ نیز ابزاری شبیه یک اسپکولوم است که برای بررسی مشکلات مقعد و روده در این نواحی وارد شود.
ممکن است پزشک در طول عمل نمونه ای از بافت را بردارد (بیوپسی) و برای تحلیل به آزمایشگاه بفرستد.
تست های تشخیصی برای شناسایی فیستول
ممکن است پزشک با معاینه بدنی هیچ فیستولی پیدا نکند و در نتیجه برای یافتن و بررسی فیستول رکتوواژینال به انجام آزمایش های دیگری نیاز باشد. این آزمایش ها در جهت برنامه ریزی برای جراحی نیز به تیم پزشکی شما کمک می کند.
- تست های کنتراست: واژینوگرام یا تنقیه باریم می تواند به شناسایی محل فیستول در رکتوم فوقانی کمک کند. در این آزمایش ها برای نشان دادن واژن یا روده در تصویر اشعه ایکس از ماده حاجب استفاده می شود.
- آزمایش رنگ آبی: این آزمایش شامل قرار دادن یک تامپون در واژن و سپس تزریق رنگ آبی به روده شماست. مشاهده رنگ آبی روی تامپون نشان دهنده وجود فیستول است.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری(CT) : سی تی اسکن شکم و لگن جزئیات بیشتری را نسبت به پرتونگاری استاندارد نشان می دهد و می تواند به پیدا کردن فیستول و تعیین علت آن کمک کند.
- تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی(MRI) : این آزمایش تصاویری از بافت های نرم بدن شما ارائه می دهد و ضمن نمایش وجود تومور و درگیری سایر ارگان های لگن می تواند محل فیستول را نیز نشان دهد.
- سونوگرافی آنورکتال: در این روش برای تولید تصویری از مقعد و روده از امواج صوتی استفاده می شود. پزشک شما ابزاری باریک و گرز مانند را داخل مقعد و روده شما وارد می کند. از این تست برای بررسی ساختار عضلات اسفنکتر مقعد و نمایش صدمات ناشی از زایمان واژینال استفاده می شود.
- مانومتری آنورکتال: این آزمایش میزان حساسیت و عملکرد رکتوم شما را اندازه گیری می کند و اطلاعاتی در مورد عضلات اسفنکتر رکتال و توانایی شما در کنترل خروج مدفوع به دست می دهد. این آزمایش در یافتن محل فیستول ها نقشی ندارد، اما به برنامه ریزی برای ترمیم فیستول کمک می کند.
- آزمایش های دیگر: اگر پزشک به ابتلای شما به بیماری التهابی روده مشکوک باشد، ممکن است با تجویز کولونوسکوپی در جهت مشاهده روده بزرگ شما اقدام کند.
آشنایی با درمان فیستول رکتوواژینال
علائم فیستول واژینال اغلب نگران کننده و عملکرد شیوه های درمانی اغلب مؤثر است. شیوه درمان فیستول به علت ایجاد آن، اندازه فیستول و محل قرارگیری آن و شدت تأثیر آن بر بافت های اطراف بستگی دارد.
- آنتی بیوتیک ها: در صورتی که بافت ناحیه اطراف فیستول شما عفونت داشته باشد، ممکن است قبل از جراحی مصرف یک دوره آنتی بیوتیک نیز برای شما تجویز شود. مصرف آنتی بیوتیک برای خانم های مبتلا به بیماری کرون و دچار فیستول نیز تجویز شود.
در اکثر موارد، بستن یا ترمیم فیستول رکتوواژینال نیازمند عمل جراحی است.
قبل از انجام عمل، باید عفونت و التهاب پوست و سایر بافت های اطراف فیستول درمان شود. بنابراین، ممکن است پزشک ممکن است برای بررسی امکان بسته شدن خودبه خودی فیستول 3 تا 6 ماه صبر کند.
جراحی ترمیمی به یکی از اشکال زیر انجام می شود:
- دوختن فیستول مقعدی یا پچ بافت بیولوژیکی درون فیستول و ترمیم فیستول با رشد بافت
- پیوند بافت برداشته شده از نواحی مجاور یا قرار دادن یک فلپ از بافت سالم روی دهانه فیستول
- ترمیم عضلات اسفنکتر مقعد در صورت آسیب دیدن در اثر فیستول، زخم شدن یا آسیب بافتی ناشی از رادیوتراپی یا بیماری کرون
- انجام کلستومی قبل از ترمیم فیستول در موارد پیچیده یا عود کننده برای تغییر مسیر خروج مدفوع و خروج آن از حفره ایجاد شده در شکم. در اکثر موارد انجام این عمل جراحی لازم نیست، اما در صورت آسیب دیدن بافت یا زخم ناشی از جراحی قبلی یا پرتودرمانی، عفونت مداوم یا آلودگی مدفوعی قابل ملاحظه، تومور سرطانی یا آبسه ممکن است انجام این عمل نیاز باشد. در صورت نیاز به کولوستومی، جراح شما انجام عمل را هشت تا دوازده هفته به تعویق می اندازد. معمولا بعد از گذشت حدود سه تا شش ماه و تأیید بهبود فیستول می توان کلستومی را معکوس کرد و عملکرد طبیعی روده را از سر گرفت.
مراقبت های خانگی
رعایت بهداشت در زمان انتظار برای ترمیم فیستول می تواند به رفع ناراحتی و کاهش احتمال عفونت واژن یا مجاری ادراری کمک کند. سایر مراقبت های خانگی برای افراد مبتلا به فیستول رکتوواژینال عبارتند از:
- شستشو با آب: هنگام مشاهده ترشحات واژینال یا خروج مدفوع ناحیه تناسلی بیرونی خود را فقط با آب گرم بشویید.
- از استفاده از تحریک کننده ها بپرهیزید: صابون پوست شما را خشک و تحریک می کند، اما ممکن است به یک صابون ملایم بدون بو نیاز داشته باشید. از استفاده از صابون های خشن یا معطر و تامپون ها و پدهای معطر خودداری کنید. دوش واژینال می تواند احتمال عفونت شما را افزایش دهد.
- بدن خود را کاملا خشک کنید: پس از شستشو صبر کنید بدنتان خشک شود و یا با یک پارچه یا حوله تمیز محل را به آرامی خشک کنید.
- از مالش کاغذ توالت خشک به بدن خود خودداری کنید: دستمال های مرطوب فاقد الکل و مواد محرک یا دستمال یا توپ های پنبه ای مرطوب انتخاب مناسبی هستند.
- از کرم یا پودر استفاده کنید: کرم های عایق رطوبت از پوست تحریک شده در مقابل مایع یا مدفوع محافظت می کنند. پودر تالک بدون عارضه یا نشاسته ذرت نیز می تواند به رفع ناراحتی کمک کند. از پزشک خود بخواهید که دارویی برای شما تجویز کند. قبل از استفاده از هر نوع کرم یا پودر از تمیز و خشک بودن ناحیه مطمئن شوید.
برای نتیجه گیری بهتر حتما سایر توصیه های ارائه شده توسط تیم مراقبت های بهداشتی خود را دنبال کنید.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت بروز هرگونه علائم یا نشانه های ابتلا به فیستول رکتوواژینال، به پزشک خود مراجعه کنید. ممکن است این فیستول به عنوان اولین هشدار برای وجود یک مشکل جدی تر مانند وجود یک ناحیه عفونی و پر از چرک (آبسه) یا حتی سرطان باشد. شناسایی علت ایجاد فیستول در تعیین شیوه درمان به پزشک شما کمک می کند.
- در مورد محدودیت هایی که باید قبل از معاینه رعایت شوند، سوال کنید: در زمان معاینه در مورد نیاز به آمادگی قبلی برای انجام تست های تشخیصی و اقدامات لازم از پزشک خود بپرسید.
- فهرستی از علائم خود تهیه کنید: حتی مواردی را نیز که ممکن است به فیستول رکتوواژینال بی ارتباط باشد، در نظر بگیرید.
- فهرستی از اطلاعات کلیدی پزشکی خود تهیه کنید: در این فهرست اطلاعات مربوط به کلیه سوابق بیماری های درمان شده، سوابق جراحی و نام سایر داروها، ویتامین ها، داروهای گیاهی یا مکمل های مصرفی خود را بگنجانید.
- سوالات خود را در خاطر داشته باشید: فهرستی از سوالات خود تهیه کنید و آن را همراه خود ببرید و از پاسخ پزشک خود به این سوالات یادداشت برداری کنید.
سوالاتی که باید از پزشک بپرسید
- عامل ایجاد این علائم چیست؟
- آیا علل احتمالی دیگری برای علائم من وجود دارد؟
- به چه نوع آزمایش های دیگری نیاز دارم؟ آیا این آزمایشات به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
- آیا این شرایط موقتی است یا در دراز مدت ادامه دارد؟
- شیوه های درمانی موجود چیست و کدام یک را توصیه می کنید؟
- آیا گزینه درمانی دیگری برای درمان وجود دارد؟
- آیا به عمل جراحی نیاز دارم؟
از پرسیدن هر سوال دیگری که احتمالا حین معاینه برای شما به وجود می آید یا هر نکته ای که متوجه نشدید، دریغ نورزید.
سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد
احتمالاً پزشک سوالاتی از شما خواهد پرسید که از آن میان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- علائم شما از کی شروع شده است؟
- آیا علائم شما دائمی است یا موقتی؟
- علائم شما چقدر شدید است؟
- چه چیزی علائم شما را بهبود می بخشد؟
- چه چیزی بر شدت علائم شما می افزاید؟
- آیا اجابت مزاج منظم دارید؟
- آیا به خروج کنترل نشده مدفوع یا به اصطلاح بی اختیاری مدفوع دچار هستید؟
- آیا به یبوست دچار شده اید و این باعث می شود هنگام اجابت مزاج فشار زیادی وارد کنید؟
- سابقه زایمان واژینال دارید؟ آیا زایمان شما عوارضی در پی داشته است؟
- آیا سابقه جراحی لگن دارید؟
- آیا تاکنون به دلیل سرطان زنان تحت درمان قرار گرفته اید؟
- آیا سابقه پرتودرمانی لگنی دارید؟
