کیست تخمدان

کیست تخمدان، کیسه ها یا پاکت های پر از مایعاتی در تخمدان یا سطح آن هستند. زنان دارای دو تخمدان هستند که هر یک از آن ها با اندازه و شکلی مشابه بادام در سمتی از رحم قرار گرفته اند. تخمک ها (یاخته ماده) در تخمدان ها رشد پیدا می کنند و بالغ می شوند و در طی سال های باروری در دوره های ماهیانه آزاد می شوند.بسیاری از زنان در برخی مواقع به کیست تخمدان مبتلا می شوند. اکثر کیست های تخمدان بی ضرر هستند و موجب ناراحتی نمی شوند یا مشکل اندکی را بوجود می آورند. بیشتر کیست ها بدون درمان در طی چند ماه از بین می روند.

با این حال، کیست های تخمدان (به ویژه موارد دچار پارگی) می توانند علائم جدی را در پی داشته باشند. لازم است که برای حفظ سلامتی خود، معاینات منظم لگن را انجام دهید و علائم مرتبط با مشکلات جدی بالقوه را بشناسید.

علت ایجاد کیست تخمدان

بیشتر کیست های تخمدان در نتیجه چرخه قاعدگی (کیست های عملکردی) ایجاد می شوند. شیوع انواع دیگر کیست ها بسیار کمتر است.

تخمدان های شما به طور طبیعی هر ماهه ساختارهایی شبه کیست به نام فولیکول ها را توسعه می دهند. فولیکول ها، هورمون های استروژن و پروژسترون را تولید می کنند و هنگام تخمک گذاری یک تخمک آزاد می کنند.

اگر فولیکول طبیعی ماهیانه به رشد خود ادامه دهد، به عنوان کیست عملکردی شناخته می شود. دو نوع کیست عملکردی وجود دارد:

کیست فولیکولار. در حدود نقطه میانی چرخه قاعدگی شما، یک تخمک از فولیکول خود خارج می شود و در امتداد لوله فالوپ به سمت پایین حرکت می کند. کیست فولیکولار زمانی بوجود می آید که فولیکول پاره نشود و تخمک را آزاد نکند، بلکه به رشد خود ادامه دهد.

کیست جسم زرد. فولیکول به هنگام آزاد کردن تخمک خود، تولید استروژن و پروژسترون مورد نیاز برای لقاح را شروع می کند. فولیکول در این مرحله، جسم زرد نامیده می شود. گاهی اوقات، تجمع مایعات در داخل فولیکول باعث می شود که جسم زرد به کیست تبدیل شود.

معمولا کیست های عملکردی بی ضرر هستند، به ندرت باعث درد می شوند و غالباً طی دو یا سه چرخه قاعدگی به صورت خودبخودی از بین می روند.

انواع کیست ها

انواع کیست های غیر مرتبط با عملکرد طبیعی چرخه قاعدگی عبارتند از:

کیست های درموئید. این کیست ها تراتوما نیز نامیده می شود و می توانند حاوی بافت هایی نظیر مو، پوست یا دندان باشند زیرا از سلول های جنینی تشکیل می شوند. این موارد به ندرت سرطانی هستند.

کیست آدنوم. این کیست ها در سطح تخمدان تشکیل می شوند و ممکن است با ماده ای آبکی یا مخاطی پر شوند.

آندومتریوزیس. این کیست ها در نتیجه رشد سلول های آندومتر رحم در خارج از رحم (آندومتریوز) بوجود می آیند. برخی از بافت ها می توانند به تخمدان شما متصل شده و رشد پیدا کنند.

کیست های درموئید و آدنوم می توانند بزرگ شده و تخمدان را از موقعیت خود خارج کنند. این امر احتمال پیچ خوردگی دردناک تخمدان یا پیچش تخمدان را افزایش می دهد. پیچ خوردگی تخمدان می تواند به کاهش یا توقف جریان خون به تخمدان نیز منجر شود.

بیشتر کیست ها علائم خاصی را ایجاد نمی کنند و به خودی خود از بین می روند. با این حال، کیست بزرگ تخمدان می تواند به موارد زیر منجر شود:

درد لگن (دردی کند یا تیز در قسمت تحتانی شکم در سمت کیست)

احساس پر بودن یا سنگینی شکم

نفخ

عوامل خطرساز کیست تخمدان

خطر ابتلا به کیست تخمدان در نتیجه موارد زیر افزایش می یابد:

مشکلات هورمونی. این موارد شامل مصرف داروی باروری کلومیفن(Clomid) است که برای القای تخمک گذاری استفاده می شود.

بارداری. گاهی اوقات، کیست ایجاد شده در هنگام تخمک گذاری، در تمام دوران بارداری روی تخمدان باقی می ماند.

آندومتریوز. این شرایط باعث می شود که سلول های آندومتر رحم در خارج از رحم رشد کنند. برخی از بافت ها می توانند به تخمدان متصل شده و رشد پیدا کنند.

عفونت لگنی شدید. اگر عفونت به تخمدان ها گسترش یابد، می تواند به ایجاد کیست منجر شود.

کیست تخمدان قبلی. سابقه وجود کیست تخمدان می تواند احتمال رشد مجدد آن را افزایش دهد.

عوارض کیست تخمدان

بعضی از زنان به موارد نادری از کیست ها مبتلا می شوند که تنها به هنگام معاینه لگن توسط پزشک مشخص می گردند. ممکن است توده های تخمدانی کیستیک توسعه یافته پس از یائسگی، سرطانی (بدخیم) باشند. به همین دلیل، انجام معاینات منظم لگن ضروری است.

عوارض نادر مربوط به کیست تخمدان عبارتند از:

پیچ خوردگی تخمدان. کیست های بزرگ شده می توانند باعث حرکت تخمدان شوند و احتمال پیچ خوردگی دردناک تخمدان (پیچش تخمدان) را افزایش دهند. علائم این پیچش می تواند مواردی چون شروع ناگهانی درد شدید لگن، حالت تهوع و استفراغ را شامل شود. پیچ خوردگی تخمدان همچنین می تواند باعث کاهش یا توقف جریان خون به تخمدان ها شود.

پارگی. پارگی کیست می تواند باعث درد شدید و خونریزی داخلی شود. هرچه کیست بزرگتر باشد، خطر پارگی آن بیشتر است. فعالیت شدید تأثیرگذار بر لگن مانند مقاربت واژینال نیز می تواند این خطر را افزایش دهد.

اگرچه راهی برای جلوگیری از کیست تخمدان وجود ندارد، اما معاینات منظم لگن به شما تضمین می دهد که تغییر در تخمدان ها در اسرع وقت تشخیص داده می شود. نسبت به تغییر در چرخه ماهیانه خود، از جمله علائم غیر معمول قاعدگی، به ویژه موارد پایدار در بیش از چند چرخه، هوشیار باشید. در مورد تغییرات نگران کننده با پزشک خود مشورت کنید.

تشخیص کیست تخمدان

کیست روی تخمدان می تواند در طی معاینه لگن تشخیص داده شود. پزشک بسته به اندازه کیست و پر شدن آن از مواد مایع، جامد یا مخلوطی از آن دو، آزمایشاتی را برای تعیین نوع کیست و نیاز به درمان، توصیه می کند. تست های احتمالی عبارتند از:

تست حاملگی. آزمایش مثبت می تواند نشانگر ابتلا به کیست کیسه زرد باشد.

تست فراصوت لگن. ابزاری گرزی شکل (مبدل)، امواج صوتی با فرکانس بالا (فراصوت) را ارسال و دریافت می کند تا تصویری از رحم و تخمدان های شما را بر روی صفحه ویدیویی ایجاد کند. پزشک برای تأیید وجود کیست، تصویر را تجزیه و تحلیل می کند؛ این امر به شناسایی محل کیست و تعیین جامد بودن، پر شدن از مایع یا مخلوط بودن کیست کمک می کند.

لاپاروسکوپی. پزشک با استفاده از لاپاروسکوپ (ابزاری باریک و سبک که از طریق برشی کوچک به شکم شما وارد می شود) می تواند تخمدان های شما را ببیند و کیست تخمدان را خارج کند. این عمل جراحی به بیهوشی نیاز دارد.

آزمایش خون CA 125. اغلب سطح خونی پروتئینی به نام آنتی ژن سرطانی 125 (CA 125) در زنان مبتلا به سرطان تخمدان بالا می رود. اگر کیست شما تا حدی جامد است و خطر ابتلا به سرطان تخمدان برای شما بالا باشد، پزشک می تواند این آزمایش را انجام دهد.

سطح بالای CA 125 در شرایط غیر سرطانی مانند آندومتریوز، فیبروم رحم و بیماری التهابی لگن نیز قابل مشاهده است.

آشنایی با درمان کیست تخمدان 

درمان به سن، نوع و اندازه کیست و علائم شما بستگی دارد. پزشک می تواند درمان های زیر را پیشنهاد دهد:

انتظار همراه با نظارت دقیق. در بسیاری از موارد می توانید منتظر بمانید و در طی چند ماه برای بررسی از بین رفتن کیست مجددا مورد معاینه قرار بگیرید. این گزینه (صرف نظر از سن شما) معمولا زمانی مطرح است که علائمی ندارید و آزمایش فراصوت نشان دهنده کیستی ساده، کوچک و پر از مایعات است.

به احتمال زیاد پزشک انجام مجدد آزمون فراصوت لگنی در فواصل زمانی مشخص برای بررسی تغییر اندازه کیست را پیشنهاد می دهد.

دارو. پزشک می تواند برای جلوگیری از عود مجدد کیست تخمدان، داروهای ضد بارداری هورمونی مانند قرص های ضد بارداری را توصیه کند. با این حال، قرص های ضد بارداری موجب کوچک شدن کیست های موجود نمی شوند.

عمل جراحی. پزشک می تواند عمل جراحی را برای کیست های بزرگ، غیر عملکردی، در حال رشد، پایدار در طول دو یا سه چرخه قاعدگی، یا دردناک پیشنهاد دهد.

امکان حذف برخی از کیست ها بدون برداشتن تخمدان (کیستکتومی تخمدان) وجود دارد. ممکن است پزشک در برخی موارد برداشتن تخمدان متأثر و باقی گذاشتن تخمدان سالم را پیشنهاد دهد (اوفورکتومی).

در صورت سرطانی بودن توده کیست، پزشک احتمالاً شما را به متخصص سرطان زنان ارجاع می دهد. ممکن است به برداشتن رحم، تخمدان ها و لوله های فالوپ (هیسترکتومی کامل) و شیمی درمانی یا پرتونگاری نیاز داشته باشید. همچنین این احتمال وجود دارد که در صورت توسعه کیست تخمدان پس از یائسگی، به جراحی نیاز باشد.

زمان مراجعه به پزشک

در صورت تجربه موارد زیر، سریعا به پزشک مراجعه کنید:

درد ناگهانی و شدید شکم یا لگن

درد همراه با تب یا استفراغ

در صورت تجربه این علائم و نشانه ها یا علائم شوک (سرما، سردی و رطوبت پوست؛ تنفس سریع؛ و سرگیجه یا ضعف)، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

احتمالا روند درمانی شما با مراجعه به ارائه دهنده مراقبت های اولیه یا پزشک متخصص بیماری های زنان آغاز خواهد شد.

علائم خود (از جمله مواردی که در ظاهر ارتباطی با دلیل مراجعه شما به پزشک ندارند) و زمان آغاز آن ها

تمامی داروها، ویتامین ها و سایر مکمل های مصرفی و دوزهای مصرف آن ها

سابقه پزشکی خود، از جمله بی نظمی های قاعدگی

سوالاتی که باید از پزشک بپرسید 

در صورت امکان یکی از اعضا خانواده همراه با شما باشد تا به شما در یادآوری اطلاعات ارائه شده کمک کند.

سؤالاتی که باید از پزشک خود بپرسید:

احتمالا چه چیزی باعث ایجاد این علائم شده است؟

به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟

آیا کیست های من به صورت خودبخودی از بین می روند یا به درمان خاصی نیاز دارم؟

آیا بروشورها یا مقالات چاپ شده ای در ارتباط با مشکل من دارید؟ مراجعه به چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟

در پرسیدن سایر سوالات خود درنگ نکنید.

سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد 

سوالاتی که ممکن است توسط پزشک پرسیده شوند:

برای چه مدت این علائم را دارید؟

شدت علائم شما چقدر است؟

آیا این علائم به چرخه قاعدگی شما مرتبط هستند؟

آیا چیزی باعث بهبود علائم شما می شود؟

آیا چیزی باعث وخیم تر شدن علائم شما می شود؟