یائسگی - علت ایجاد یائسگی

زنان ، زایمان و نازایی

یائسگی نشانه توقف سیکل قاعدگی است و زمانی میتوان آن را تشخیص داد که 12 ماه فاقد قاعدگی باشید. یائسگی در دهه 40 یا 50 زندگی رخ می دهد، اما سن متوسط آن در ایالت متحده آمریکا 51 سالگی است.این حالت یک فرآیند بیولوژیکی طبیعی است، اما علائم فیزیکی آن شامل گرگرفتگی است و تغییرات احساسی آن می تواند باعث اختلال در خواب، کاهش انرژی و تحت تأثیر قرار گرفتن سلامت عاطفی شما شود. معالجات موثری برای آن وجود دارد که شامل تعدیل سبک زندگی و هورمون درمانی است.

آشنایی با علائم یائسگی

در ماه ها یا سال های پیش از شروع این دوره ممکن است علائم و نشانه های زیر را تجربه کنید:

قاعدگی نامنظم

خشکی واژن

گرگرفتگی

لرز کردن

عرق شبانه

اختلال خواب

تغییرات خلقی

افزایش وزن و کاهش سوخت وساز

کم پشت شدن موها و خشکی پوست

فقدان احساس پر شدن سینه

علائم تغییر در قاعدگی در زنان متفاوت است. غالباً پیش از توقف قاعدگی، قاعدگی نامنظم را تجربه خواهید کرد.

تأخیر در قاعدگی در دوران قبل از یائسگی رایج و مورد انتظار است. معمولاً قاعدگی به مدت یک ماه به تأخیر می افتد و دوباره بازمی گردد یا چندین ماه به تأخیر می افتد و دوباره به مدت چند ماه بازمی گردد. همچنین سیکل قاعدگی ها کوتاه تر و به هم نزدیک تر می شوند. امکان بارداری علیرغم قاعدگی های نامنظم وجود دارد. اگر قاعدگی به تأخیر افتاده است و از شروع آن مطمئن نیستید، تست بارداری انجام دهید.

علت ایجاد یائسگی

کاهش طبیعی هورمون های باروری: با نزدیک شدن به اواخر 30 سالگی تولید استروژن و پروژسترون در تخمدان ها (این هورمون ها در تنظیم قاعدگی نقش دارند) و باروری کاهش می یابد. در دهه 40 سالگی ممکن است دوره قاعدگی ها طولانی یا کوتاه، شدید یا خفیف و مکرر یا کمتر شوند تا اینکه سرانجام (به طور متوسط در سن 51 سالگی) تولید تخمک در تخمدان ها متوقف شده و دیگر قاعدگی نخواهید داشت.

هیسترکتومی: اگر در هیسترکتومی رحم برداشته شود اما تخمدان ها باقی بمانند معمولاً فورا باعث این حالت نخواهد شد. بااین حال دیگر قاعدگی نخواهید داشت و تخمدان ها همچنان تخمک آزادکرده و استروژن و پروژسترون تولید می کنند؛ اما اگر تخمدان ها نیز همراه با رحم برداشته شوند، (هیسترکتومی کامل و اوفورکتومی دو طرفه) شخص فوراً یائسه خواهد شد.در نتیجه قاعدگی فوراً متوقف شده و دچار گرگرفتگی و دیگر علائم و نشانه های آن خواهید شد که معمولاً شدید است، چون تغییرات هورمونی به جای آنکه طی چندین سال رخ دهند به طور ناگهانی ایجاد شدهاند.

شیمی درمانی و پرتودرمانی: این دو روش درمانی سرطان ممکن است باعث یائسگی و علائمی مانند گرگرفتگی در زمان درمان یا اندکی پس ازآن شود. توقف قاعدگی (و باروری) پس از شیمی درمانی دائمی نیست، بنابراین به اقدامات جلوگیری از بارداری نیاز است.

نارسایی اولیه تخمدان: تقریباً 1 درصد زنان قبل از 40 سالگی یائسه می شوند. ممکن است یائسگی ناشی از نارسائی اولیه تخمدان باشد و این زمانی است که تخمدان ها قادر به تولید مقدار متوسط هورمون های باروری نباشند که ناشی از عوامل ژنتیکی یا بیماری های خود ایمنی است؛ اما غالباً علت مشخصی ندارد. معمولاً در این زنان هورمون درمانی تا رسیدن به سن طبیعی این دوره و به منظور محافظت از مغز، قلب و استخوان ها توصیه می شود.

عوارض یائسگی

بیماری های قلبی عروقی: با کاهش سطح استروژن خطر بیماری های قلبی عروقی افزایش می یابد. بیماری های قلبی از علل مرگ زنان و مردان است؛ بنابراین ورزش منظم، رژیم غذایی سالم و حفظ وزن نرمال اهمیت دارد. با پزشک خود در مورد چگونگی محافظت از قلب مثلاً چگونگی کاهش کلسترول یا فشار خون مشورت کنید.

پوکی استخوان: در این بیماری استخوان ها ضعیف و شکننده شده و خطر شکستگی افزایش می یابد. طی سال های اول بعد از یائسگی احتمالاً تراکم استخوان های شما به مقدار زیادی کاهش یافته و در نتیجه خطر پوکی استخوان افزایش می یابد. زنانی که پس از یائسگی دچار پوکی استخوان می شوند در خطر شکستگی ستون فقرات، لگن و آرنج قرار دارند.

بی اختیاری ادرار: با کاهش قابلیت ارتجاعی واژن و رحم ممکن است دچار نیاز فوری، مکرر و شدید به ادرار کردن و به دنبال آن از دست دادن غیر ارادی دفع ادرار (بی اختیاری اضطراری) یا بی اختیاری ادرار با سرفه، خندیدن یا بلند کردن اجسام (بی اختیاری استرسی) شوید و غالباً دچار عفونت مجاری ادرار خواهید شد.

تقویت عضلات کف لگن به کمک ورزش کگل و استروژن موضعی واژینال می تواند در تسکین علائم بی اختیاری مؤثر باشد. هورمون درمانی نیز روش مؤثری برای تغییرات مجاری ادرار و واژینال ناشی از یائسگی است که عامل بی اختیاری ادرار هستند.

عملکرد جنسی: خشکی واژن ناشی از کاهش تولید رطوبت و کاهش قابلیت ارتجاعی ممکن است طی رابطه جنسی باعث ناراحتی و خونریزی جزئی شود. همچنین کاهش شور و شوق ممکن است میل به رابطه جنسی (شهوت جنسی) را کاهش دهد.

تشخیص یائسگی

بروز علائم و نشانه های این دوره کافی است تا نشان دهد دوران یائسگی آغاز شده است. اگر نگران نامنظم شدن قاعدگی یا گرگرفتگی هستید، با پزشک خود مشورت کنید. در برخی موارد بررسی بیشتری مورد نیاز است.

معمولاً برای تشخیص آن نیازی به آزمایش نیست، اما تحت شرایط خاصی ممکن است پزشک به منظور تعیین سطح موارد زیر آزمایش هایی را تجویز کند:

هورمون های محرک فولیکولی (FSH) و استروژن (استرادیول): چون در این دوره سطح FSH افزایش و استرادیول کاهش می یابد.

هورمون های محرک تیروئید (TSH): چون تیروئید غیرفعال (هیپوتیروئیدیسم) علائمی مشابه به این دوره دارد.

تست های خانگی بدون نسخه به منظور بررسی سطح FSH ادرار در دسترس است. به کمک این تست می توان سطح FSH را بررسی و مشخص کرد در دوران قبل از یائسگی هستید یا یائسه شده اید؛ اما ازآنجایی که سطح FSH طی چرخه قاعدگی متغیر است، تست خانگی FSH به طور دقیق آن را نشان نمی دهد.

آشنایی با درمان یائسگی

هورمون درمانی: استروژن درمانی مؤثرترین روش درمانی در کاهش گرگرفتگی ناشی از یائسگی است. پزشک بر اساس سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی و به منظور تسکین علائم استروژن را با دوز کم و برای مدت کوتاهی تجویز خواهد کرد. اگر عمل برداشت رحم انجام نداده اید علاوه بر استروژن به پروژسترون نیز نیاز دارید. همچنین استروژن از تحلیل استخوان جلوگیری می کند. استفاده طولانی مدت از هورمون درمانی ممکن است سبب افزایش خطر سرطان سینه و قلب و عروق شود، اما شروع هورمون درمانی در زمان یائسگی برای زنان نتیجه بخش است. با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای هورمون درمانی مشورت کنید تا مشخص شود آیا برای شما روش ایمنی است یا خیر.

استروژن واژینال: به منظور بهبود خشکی واژینال می توان استروژن را مستقیماً با استفاده از کرم، قرص یا حلقه واژینال به کاربرد؛ بافت واژینال استروژن کمی را که با این روش آزاد می شود جذب میکند. درنتیجه خشکی واژینال و ناراحتی هنگام رابطه جنسی و برخی از علائم ادراری بهبود می یابد.

ضدافسردگی ها با دوز پایین: برخی از ضدافسردگی ها که در گروه مهارکننده های بازجذب سروتونین (SSRIs) قرار دارند در کاهش گرگرفتگی این دوران مؤثرند. مصرف ضدافسردگی ها با دوز پایین برای کنترل گرگرفتگی در یائسگی و در زنانی که به دلیل مشکلات سلامتی قادر به مصرف استروژن نیستند و زنانی که به دلیل تغییرات خلقی به ضدافسردگی نیاز دارند مفید است.

کلونیدین (کاتاپرس، کاپوی و غیره): قرص یا پچ کلونیدین معمولاً در درمان فشارخون بالا کاربرد دارد و ممکن است در تسکین گرگرفتگی نیز مؤثر باشد.

داروهای پیشگیری یا درمان پوکی استخوان: پزشک بسته به نیاز هر شخص دارویی را برای پیشگیری یا درمان پوکی استخوان تجویز می کند. چندین دارو برای کاهش تحلیل استخوان و خطر شکستگی موجود است. احتمالاً پزشک به منظور کمک به تقویت استخوان ها مکمل های ویتامین D تجویز می کند.

درمان خانگی یائسگی

تسکین گرگرفتگی: لایه لایه لباس بپوشید، یک لیوان آب خنک بنوشید یا به محل خنک تری بروید. سعی کنید علت تحریک گرگرفتگی خود را پیدا کنید. در بسیاری از زنان ممکن است نوشیدنی ها، کافئین، غذاهای ادویه دار، الکل، استرس، آب وهوای گرم و حتی اتاق گرم سبب گرگرفتگی شود.

کاهش ناراحتی واژینال: از لوبریکانتهای بدون نسخه و بر پایهٔ آب (ژل استروگلاید k-y و غیره)، لوبریکانت یا مرطوب کننده های سیلیکونی (Replens و غیره) استفاده کنید. محصولاتی را انتخاب کنید که گلیسیرین نداشته باشند ؛ چون ممکن است باعث سوختگی یا حساسیت در زنان حساس به مواد شیمیایی شود. فعالیت جنسی نیز به افزایش جریان خون به واژن کمک می کند.

خواب کافی: از مصرف کافئین خودداری کنید، چون خواب را با مشکل مواجه می کند. همچنین از نوشیدن مقدار زیاد الکل خودداری کنید، چون باعث اختلال در خواب می شود. در طول روز ورزش کنید، اما پیش از خواب از انجام ورزش خودداری کنید. اگر گرگرفتگی باعث مختل شدن خواب شما شد، باید قبل از خواب راهی برای کنترل آن پیدا کنید.

تکنیک های ریلکسیشن را امتحان کنید: تکنیک هایی مانند تنفس عمیق، تنفس آهسته (paced breathing)، تجسم هدایت شده، ماساژ و ریلکسیشن تدریجی عضلات در تسکین علائم مؤثر است. همچنین می توانید کتاب ها، سی دی ها و بسته های آنلاین ورزش های مختلف ریلکسیشن را خریداری کنید.

رژیم غذایی متعادل: که شامل انواع مختلف میوه ها، سبزیجات و غلات کامل است. مصرف چربی های اشباع شده، روغن ها و شکر را کاهش دهید. از پزشک خود در مورد نیاز به مکمل های کلسیم و ویتامین D برای تأمین نیازهای روزانه سؤال کنید.

از کشیدن سیگار خودداری کنید: سیگار خطر بیماری های قلبی، سکته، پوکی استخوان، سرطان و بسیاری از مشکلات سلامتی را افزایش می دهد. همچنین باعث افزایش گرگرفتگی و یائسگی زودرس می شود.

سایر درمان ها

اینکه استروژن موجود در این مواد غذایی در بهبود گرگرفتگی و دیگر علائم یائسگی مؤثر است یا خیر نیازمند بررسی است، اما بر اساس بسیاری از پژوهش ها این مواد بی تأثیرند. ایزوفلاونها تأثیری ضعیف و مشابه استروژن دارند؛ بنابراین درصورتی که سرطان سینه دارید، پیش از گنجاندن قرص های ایزوفلاون در رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنید.

هورمون های زیست همسان: این هورمون ها منشأ گیاهی دارند. واژه bioidentical به هورمون هایی اشاره دارد که از نظر شیمیایی مشابه هورمون های تولید شده در بدن هستند. با اینکه برخی از هورمون های زیست همسان تجاری توسط سازمان غذا و دارو (FDA) تأییدشده اند، بسیاری از این داروها ترکیبی هستند (یعنی مطابق با تجویز پزشک در داروخانه تهیه و ترکیب می شوند) و تأیید FDA را ندارند، بنابراین کیفیت و خطرات آن ها متفاوت است. همچنین شواهد غیرعلمی وجود دارد که نشان می دهد هورمون های زیست همسان در مقایسه با هورمون درمانی مرسوم تأثیر بهتری در کاهش علائم یائسگی دارند.

یوگا: شواهدی مبنی بر تاثیر تمرین یوگا در کاهش علائم یائسگی وجود ندارد. بااین حال ورزش های متعادلی همچون یوگا یا تای چی در افزایش قدرت و هماهنگی مؤثر است و از زمین خوردن و شکستگی استخوان جلوگیری میکند. پیش از شروع ورزش های متعادل با پزشک خود مشورت کنید. در کلاس هایی شرکت کنید که حالت بدن و تکنیک های تنفس صحیح را آموزش می دهند.

طب سوزنی: طب سوزنی در کاهش موقتی گرگرفتگی مؤثر است، اما بر اساس تحقیقات انجام شده بهبود قابل توجه یا دائمی مشاهده نشده است. به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.

هیپنوتیزم: بر اساس پژوهش مرکز ملی سلامت مکمل و یکپارچه، هیپنوتیزم درمانی ممکن است در کاهش گرگرفتگی در برخی از زنان یائسه مؤثر باشد. بر اساس این پژوهش، هیپنوتیزم درمانی همچنین در بهبود خواب و کاهش تداخل آن در زندگی روزانه مؤثر است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

به منظور مراقبت های بهداشتی پیشگیرانه و هرگونه بیماری به طور منظم به پزشک مراجعه کنید. مراجعه به پزشک باید در طول یائسگی و پس ازآن ادامه داشته باشد.

مراقبت بهداشتی پیشگیرانه با افزایش سن شامل عکس برداری های توصیه شده مانند کولونوسکوپی، ماموگرافی و آزمایش تری گلیسیرید است. ممکن است پزشک آزمایش های دیگری را بر اساس سابقه شما از جمله تست تیروئید و معاینه سینه ها و لگن تجویز کند.

درصورتی که بعد از یائسگی دچار خونریزی از واژن شدید به پزشک مراجعه کنید

نخستین ملاقات احتمالاً با پرستار یا متخصص بیماری های زنان است.

پیش از ملاقات با پزشک:

علائم خود را یادداشت کنید: مثلاً فهرستی از دفعاتی که در روز یا هفته دچار گرگرفتگی شده اید و شدت آنها را یادداشت کنید.

فهرستی از داروها، داروهای گیاهی و مکمل های ویتامینی که مصرف می کنید تهیه کنید: دوز و تعداد دفعات مصرف آنها را نیز یادداشت کنید.

از اعضای خانواده یا دوست صمیمی خود بخواهید تا در صورت امکان همراه شما باشد: ممکن است در ملاقات با پزشک موارد زیادی گفته شود و به خاطر آوردن همه آن ها مشکل باشد.

یک دفترچه یادداشت یا نوت پد همراه خود داشته باشید: اطلاعات مهم را هنگام ملاقات با پزشک یادداشت کنید.