ارتوپدی ، درد و توانبخشی
به پارگی رباط پیشین صلیبی یا ACL درون مفصل زانو آسیب ACL می‌گویند. این آسیب بیشتر در حین ورزش رخ می‌دهد که توقف های ناگهانی و تغییرات جهت دارند مثل بسکتبال، والیبال, فوتبال و تنیس. پس از آسیب ACL بلافاصله زانوی شما ورم می‌کند, ناپایدار شده و توان تحمل وزن بسیار را ندارد و درد می‌گیرد. بسیاری افراد هنگام رخ‌دادن آسیب ACL صدای پاره شدگی نیز در زانوی خود می‌شنوند .
علائم آسیب ACL
با توجه به شدت آسیب، درمان آن با جراحی و جایگزین کردن رباط پاره شده و پس از آن تمرینات توانبخشی جهت بازیابی توان و مقاومت زانو انجام می‌شود. اگر ورزش مورد علاقه شما با چرخش یا پرش همراه است, یک برنامه تمرینی مناسب احتمال آسیب ACL را پایین می‌آورد. هنگام رخ‌دادن آسیب ACL علائم و نشانه‌های آن عبارتند از:
- صدای بلند پاره شدگی
- درد شدید و ناتوانی در ادامه فعالیت
- ورم زانو که معمولاً چند ساعت پس از آسیب شدیدتر می‌شود
- یک حس بی‌ثباتی یا شل شدگی حین تحمل وزن
علت ایجاد آسیب ACL
رباط ها, بندهای محکم بافتی بوده که یک استخوان را به دیگری متصل می‌کنند. ACL به عنوان یکی از دو رباطی که در وسط زانو قرار گرفته, استخوان ران را به استخوان ساق پا متصل کرده و باعث پایدار شدن مفصل زانو می‌گردد. بیشتر آسیب‌های ACL هنگام ورزش و فعالیت‌های تناسب اندام رخ می‌دهند. رباط وقتی پاره می‌شود که ناگهان سرعت خود را کم کرده یا تغییر مسیر میدهید و یا پای خود را محکم نگهداشته و می‌چرخید و در این حالت زانو را پیچانده یا بیش از حد می‌کشید. سقوط پس از پرش مثل افتادن حین پایین آمدن از تپه نیز به ACL آسیب می‌زند. تکل فوتبالی و یا تصادف با وسایل نقلیه موتوری هم می‌تواند منجر به آسیب ACL شود. با این حال, بیشتر آسیب‌های ACL در چنین حوادثی رخ نمی‌دهد.
عوامل خطر آسیب ACL
بانوان نسبت به آقایان بیشتر در معرض پارگی رباط صلیبی هستند. آنها بی‌تعادلی توانی داشته چرا که عضلات جلوی ران در آنها بهتر از عضلات پشت ران است. عضلات پشت ران مانعی برای حرکت استخوان ساق پا به جلو حین فعالیت‌های ورزشی می‌شود. وقتی که بانوان پس از یک پرش فرود می‌آیند در حالتی قرار می‌گیرند که فشار بر روی ACL زیاد می‌شود.
شرایط دشوار
حتمال ابتلا به التهاب آرتروز استخوانی در افرادی که دچار آسیب ACL هستند بیشتر است که در طی آن سطح صاف غضروف مفصل خورد شده، زبر می‌شود. حتی ممکن است پس از جراحی برای ترمیم رباط هم التهاب آرتروز رخ دهد.
آمادگی جهت دیدن پزشک
درد و ناتوانی همراه با ACL بسیاری از افراد را نیازمند درمان فوری پزشکی می‌نماید. شاید از پزشک خانواده خود وقت ملاقات بگیرید اما پزشک ممکن است با توجه به شدت آسیب، شما را به یک متخصص داروهای ورزشی یا جراح ارتوپد ارجاع بدهند.
زمان مراجعه به پزشک
بیشتر افراد پس از آسیب ACL به دنبال درمان فوری پزشکی می‌روند
آنچه که می‌توانید انجام بدهید
قبل از ملاقات پزشک شاید بخواهید پاسخ این سؤالات را یادداشت کنید:
- چه موقع آسیب رخ داد ؟
- آن موقع در حال چه کاری بودید؟
- آیا بلافاصله صدای پاره شدگی شنیدید؟
- آیا پس از آن ورم زیادی ایجاد شد؟
آنچه که باید از پزشک انتظار داشت
پزشک ممکن است بعضی از موارد زیر را سؤال کند
- علائم شما دائمی و یا موقتی هستند؟
- آیا حرکت خاصی باعث بهبود و یا وخامت علائم شما می‌شود؟
- آیا زانوی شما هنگام تلاش برای حرکت دادن آن قفل شده یا از کار می‌افتد؟
- آیا تا به حال احساس کرده‌اید که زانوی شما ناپایدار بوده و یا نمی‌تواند وزن شما را تحمل کند؟
تشخیص آسیب ACL
به هنگام انجام آزمایش جسمی, پزشک شما با مقایسه زانوی آسیب دیده و سالم ,میزان تورم و نرمی را بررسی می‌کند. شاید وی زانوی شما را در جهات مختلف حرکت داده تا از بابت پارگی ACL مطمئن شود.
معمولا تشخیص به تنهایی با آزمایش فیزیکی صورت می‌گیرد اما شاید آزمایشاتی برای بررسی سایر علل و اطمینان از شدت آسیب نیاز باشد.
این آزمایشات عبارتند از:
- اشعه ایکس. برای اطمینان از عدم شکستگی استخوان آزمایش اشعه ایکس مورد نیاز است. با این حال, اشعه ایکس نمی‌تواند بافت‌های نرم مثل رباط ها و تاندون ها را به تصویر بکشد.
- تصویرسازی رزونانس مغناطیسی MRI. ام‌آرآی با استفاده از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی, تصاویری از بافت‌های سخت و نرم در داخل بدن ارائه می‌دهد . ام‌آرآی می‌تواند میزان آسیب ACL و جراحت وارده به سایر رباط‌ها و غضروفها را نشان دهد.
- فراصوت. فراصوت با استفاده از امواج صوتی برای دیدن بافت‌های داخلی و آسیب‌های وارده به رباط‌ها و تاندونها و عضلات زانو استفاده می‌شود .
درمان آسیب ACL
درمان اولیه آسیب ACL با هدف کاهش درد و ورم زانو, بازیابی حرکت معمول زانو و تقویت عضلات اطراف زانو صورت می‌گیرد. پس از آن پزشک تصمیم خواهد گرفت که آیا توانبخشی و عمل جراحی لازم است و یا توانبخشی به تنهایی برای شما کافی ست. این تصمیم به عوامل مختلفی نظیر میزان آسیب وارده به زانو و تمایل شما برای تغییر فعالیت بستگی دارد . ورزشکارانی که تمایل به ورزش‌های دارای تغییر ناگهانی جهت, پرش و چرخش دارند, معمولاً برای ترمیم, جراحی را برمی‌گزینند تا سریع‌تر بهبود یابند. افراد با فعالیت کمتر که آسیب جدی به رباط‌ها و غضروف آنها وارد نشده گزینه توانبخشی را برای بازگشت به شرایط آرمانی انتخاب می‌کنند.
مداوا
عمل جراحی چه انجام شود و یا خیر, شما به توانبخشی نیاز خواهید داشت. مداوا این گونه است:
- استفاده از عصا و شاید زانوبند
- تمرینات حرکتی متنوع برای بازیابی حرکت کامل زانو
- تمرینات تعادلی و تقویت عضلانی
جراحی ACL
رباط صلیبی پاره شده را نمی‌توان مجدداً دوخت لذا این رباط را با تکه ای تاندون از بخش دیگری از زانو یا پا جایگزین می کنند. اهدا کنندهی از دنیا رفته هم می‌تواند تاندونی برای پیوند اهدا کند. این عمل معمولاً با ایجاد برش های کوچک اطراف مفصل زانو صورت می‌گیرد. از یک نمای فایبر اوپتیک برای هدایت عمل پیوند ACL استفاده می‌شود.
درمان خانگی
اگر درمان بدون جراحی را برگزینید باید در آینده از ورزش‌هایی که با تغییر جهت ناگهانی, پرش و جهش همراه است, اجتناب کنید. اقدامات خود مراقبتی شامل موارد زیر است:
- استراحت. پس از آسیب ACL با کمک عصا از قرار دادن تمام وزن خود بر روی زانو پرهیز کنید.
- یخ. هنگام بیداری , هر دو ساعت به مدت 20 دقیقه به روی زانوی خود یخ قرار دهید.
- کمپرس. یک باند لاستیکی یا کمپرس را روی زانوی خود ببندید.
- بالا بردن. حین دراز کشیدن، پای خود را روی بالشت قرار دهید.
پیشگیری از آسیب ACL
برای کاهش خطر پارگی رباط صلیبی این نکات را رعایت کنید:
- تمرینات خود را ارتقا دهید. برنامه‌های تمرینی که در کاهش خطر آسیب ACL موثرند معمولاً شامل تمرینات تعادلی, قدرتی, ایروبیک, پلی متری, پرشی و خطری می‌شوند. تمریناتی که به حفظ تعادل کمک می‌کنند نیز زمانی که با دیگر تمرینات ورزشی همراه باشند موثرند.
- عضلات پشت ران خود را تقویت کنید. بانوان ورزشکار باید عضلات پشت ران و جلوی آن را تقویت نمایند.
- روش های مناسبی به کار ببرید. اگر ورزش پرشی انجام می دهید, یاد بگیرید که چگونه فرود آیید. مطالعات حاکی از آن است که اگر زانوی شما هنگام فرود به داخل خم شود احتمال آسیب ACL بالاست. روش‌های تمرینی به همراه بعضی حرکات قدرتی این خطر را کاهش می‌دهند.
- ابزار خود را بررسی کنید. هنگام اسکی کردن مطمئن شوید که لوازم اسکی به درستی به وسیله یک متخصص در این زمینه تنظیم شده است به طوری که حین پایین آمدن, تخته‌هایی اسکی به راحتی رها می‌شوند. پوشیدن زانوبند در پیشگیری از آسیب ACL تأثیری ندارد .
