پوست ، مو و ناخن
آکنه عارضهای پوستی است و زمانی ظاهر می شود که فولیکولهای مو به غدد چربی و سلولهای مرده پوست متصل شوند. این فرایند اغلب باعث پدید آمدن جوشهای سرسفید، سرسیاه یا کورک میشود و معمولاً روی پوست صورت، پیشانی، سینه، شانهها و پشت ظاهر میشوند. گرچه افراد در سنین مختلف دچار آکنه می شوند ولی بروز آن بین نوجوانان شایعتر است.
درمانهای موثری برای این مشکل وجود دارد ولی از طرفی میتواند به صورت مزمن و پایدار درآید. کورک ها و دانه های پوستی به مرور زمان و به آهستگی از بین میروند و زمانی که یکی از آنها ناپدید شود، آکنه های دیگری ظاهر میشود.این مشکل میتوانند بر اساس شدت آنها باعث ناراحتی و اسکار پوستی شوند. هرچه درمان این بیماری زودتر آغاز شود خطر بروز این مشکلات کمتر میشود.
انواع آکنه
براساس شدت این بیماری علائم و نشانه های مختلفی بروز میکند. این علائم عبارتند از:
- جوشهای سرسفید (منافذ توده ای بسته کومدون بسته)
- جوشهای سرسیاه (منافذ تودهای باز کومدون باز)
- ضایعات قرمز کوچک و التهابی (پاپول)
- کورک ها (پاسچول): پاپولهایی که در انتهای آنها چرک وجود دارد.
- غدههای بزرگ، توپر و جامد زیر سطح پوست (ندول)
- غدههای دردناک و چرکین زیر پوست
علت ایجاد آکنه
4 عامل اصلی میتوانند باعث بروز این بیماری شوند:
- تولید بیش از حد چربی
- مسدود شدن فولیکول مو بوسیلۀ چربی و سلولهای مردۀ پوست
- باکتریها
- فعالیت بیش از حد هورمون آندروژن
معمولاً آکنه در پوست صورت، پیشانی، سینه، پشت و شانهها ظاهر میشود. زیرا بیشترین غدد سباسه (چربی) در این نواحی وجود دارند و فولیکولهای مو به این غدد چربی متصل هستند.
دیواره فولیکول مو میتواند متورم شده و جوش سرسفید تولید کند یا ممکن است مسیر توده مسدود به طرف سطح پوست باز شده و در مجاورت هوا تیره شود. درنتیجه جوش سرسیاه بوجود میآید. شاید به نظر رسد که منافذ جوش سرسیاه دارای چرک هستند ولی درحقیقت، منافذ پوست مملو از چربی و باکتری هستند که در مجاورت هوا به رنگ قهوهای تیره در می آیند.
پیمپلها نقاط قرمز رنگ برآمده با یک نقطه مرکزی سفید هستند و زمانی بوجود می آیند که فولیکولهای مسدودشده مو بوسیله باکتریها ملتهب یا آلوده میشوند.انسداد و التهاب فولیکولهای عمقی باعث تولید توده هایی کیست مانند در زیر سطح پوست میشود. منافذ دیگری که در پوست قرار دارند، مانند مجاری غدد عرق، معمولاً در پدید آمدن آکنه نقشی ندارند.
عوامل تشدید کننده آکنه
آنچه در ادامه میآید عواملی هستند که میتوانند آکنه را تحریک یا تشدید کنند:
- هورمونها: در دوران بلوغ ترشح هورمون آندروژن در دختران و پسران افزایش یافته و باعث بزرگ شدن غدههای سباسه و در نتیجه تولید بیشتر چربی میشود. تغییرات هورمونی مرتبط با بارداری و مصرف قرصهای بارداری نیز میتوانند بر تولید چربی (سبوم) تاثیر بگذارند. همچنین جریان ناچیز آندروژن در خون زنان نیز میتواند آکنه را تشدید کند.
- داروهای خاص: برخی داروهای مخصوص درمان آکنه حاوی کورتیکواستروئیدها، تستسترون یا لیتیم هستند.
- رژیم غذایی: مطالعات نشان میدهند که عوامل خاص مربوط به رژیم غذایی شامل چربی شیر و غذاهای غنی از کربوهیدرات مانند نان، شیرینی و چیپس میتواند باعث تشدید این بیماری شوند. شکلات نیز از مدتهای مدیدی به عنوان یکی از عوامل تشدید این بیماری محسوب میشود. در یک مطالعه محدود که روی 14 مرد مبتلا به این بیماری انجام شد مشخص شد که مصرف شکلات رابطه نزدیکی با تشدید علائم آکنه دارد. برای بررسی علل آن، تأثیر رژیم غذایی خاص و رعایت محدودیتهای رژیم غذایی به مطالعات بیشتری نیاز است.
- استرس: استرس میتواند باعث تشدید این بیماری شود.
باورهای نادرست درباره آکنه
این عوامل تاثیر ناچیزی روی بروز این بیماری دارند:
- غذاهای چرب: مصرف غذاهای چرب تاثیر ناچیزی روی این بیماری دارند. ولی کار در محیطهای چرب مانند آشپزخانههایی که دارای سرخ کنهای بزرگ هستند و مقادیر زیادی غذاهای چرب پخته میشود میتواند روی بروز آکنه تاثیر بگذارد. زیرا چربیها به پوست میچسبند و فولیکول های مو را مسدود میکنند.
- بهداشت: آلودگی پوست عامل پدید آمدن آکنه نیست.در حقیقت، ساییدن شدید پوست یا تمیز کردن آن با صابونها یا مواد شیمیایی خشن پوست را تحریک کرده و باعث بدتر شدن این بیماری میشود.
- مواد و لوازم آرایشی: مواد آرایشی لزوماً این بیماری را تشدید نمیکنند بویژه اگر از مواد آرایشی فاقد چربی استفاده کنید و آرایش خود را بطور مرتب پاک کنید. مواد آرایشی فاقد چربی غیر کومدونساز هستند و منافذ پوست را مسدود نمیکنند. مواد آرایشی فاقد چربی با داروهای درمان این بیماری تداخل دارویی ندارند.
عوامل خطرساز آکنه
- سن: آکنه میتواند در تمام افراد (با سنین مختلف) ظاهر شود ولی در نوجوانان شایعتر است.
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی در نوجوانان، زنان و دختران شایع است. همچنین این بیماری در افرادی که از داروهای خاص حاوی کورتیکواستروئید، آندروژن یا لیتیم استفاده میکنند نیز شایع است.
- سابقه خانوادگی: ژنتیک نقش مهمی در بروز این بیماری دارد. اگر هر دو والد سابقه آکنه داشته باشند، احتمال اینکه فرزندان آنها نیز دچار این مشکل شوند وجود دارد.
- مواد چرب: مصرف لوسیونها و کرمهای چرب و همچنین کار در محیط پرچرب همچون آشپزخانه های دارای سرخکن های بزرگ پوست را در معرض چربی قرار داده و درنتیجه پوست مستعد ابتلا به این مشکل میشود.
- مالش پوست یا فشار روی آن: اشیائی مانند تلفن، موبایل، کلاهایمنی، یقه یا گردنبندهای تنگ و کوله پشتی میتواند باعث سایش پوست یا فشار روی آن شوند.
- استرس: استرس نمیتواند باعث ایجاد این بیماری شود ولی اگر از قبل آکنه داشته باشید استرس می تواند باعث تشدید آن شود.
اگر چند هفته داروهای بدون نسخه را امتحان کردید و تاثیری در بهبود این بیماری ها نداشتند به پزشک مراجعه کنید. پزشک میتواند داروهای قویتری تجویز کند. متخصص پوست میتواند برای کنترل این بیماری، جلوگیری از ایجاد اسکار و سایر ضایعات پوستی و همچنین کاهش اسکارها به شما کمک کند.
داروهای آکنه تولید چربی را کاهش میدهند، سرعت بازسازی سلولهای پوست را افزایش میدهند، با آلودگیهای باکتریایی مبارزه میکنند یا التهاب پوستی را کاهش میدهند و در نتیجه مانع بروز اسکارهای پوستی میشوند. 4 تا 8 هفته طول میکشد تا داروهای درمان این بیماری اثر کنند و حتی ممکن است در طول این مدت شرایط شما بدتر شود. بنابراین، مصرف یا تجویز داروهای بیشتر نمیتواند نتایج مثبت زودهنگام به همراه داشته باشد؛ حتی ممکن است بهبودی کامل آکنه ها چند ماه یا چند سال طول بکشد.
داروهای موضعی
رایجترین داروهای تجویزی موضعی برای درمان این بیماری عبارتند از:
- داروهای رتینوئیدی یا شبه رتینوئیدی: داروهای حاوی رتینوئید به صورت کرم، ژل و لوسیون هستند. این داروها از ویتامین A مشتق میشوند و حاوی تریتینوئین (آویتا، رتین A و غیره)، آداپالن (دیفرین) و تازاروتن (تازوراک، آواک) هستند. این داروها باید شب هنگام مصرف شوند. در روزهای ابتدایی سه بار در هفته آنها را مصرف کنید. با گذشت زمان و عادت کردن پوست، به صورت روزانه مصرف کنید. این کرمها مانع اتصال فولیکولهای مو به غدد چربی و سلولهای مرده پوست شده و در نتیجه مانع بروز آکنه میشوند.
- آنتیبیوتیکها: آنتیبیوتیکها با از بین بردن باکتریهای اضافی پوست و کاهش قرمزی به درمان آکنه کمک میکنند. ممکن است در ماههای اولیه درمان، پزشک مصرف همزمان آنتیبیوتیک و رتینوئید را تجویز کند و نحوه مصرف آن به این صورت باشد: آنتیبیوتیک صبح و رتینوئید شبهنگام مصرف شود. پزشک برای کاهش احتمال مقاومت آنتی بیوتیکی غالباً آنتیبیوتیک را همراه با بنزوئیل پراکسید تجویز میکند. نمونه هایی از داروهای حاوی این ماده عبارتند از: کلیندامایسین با بنزوئیل پراکسید (بنزاکلین، دواک، آکانیا) و اریترومایسین با بنزوئیل پراکسید (بنزامایسین). آنتیبیوتیکهای موضعی را به تنهایی مصرف نکنید.
- اسید سالیسیلیک و اسید آزالیک: اسید آزالیک اسیدی طبیعی است که در غلات کامل و فرآورده های حیوانی یافت میشود و ویژگیهای ضد باکتریایی دارد. بنظر میرسد کرم اسید آزالیک 20% همانند بسیاری از درمانهای معمول مؤثر باشد و میتوان حداقل به مدت 4 هفته و دوبار در روز آن را مصرف کرد. وقتی اسید آزالیک همراه با اریترومایسین مصرف شود تاثیر بیشتری خواهد داشت. تجویز اسید آزالیک (آزالکس، فیناسه) گزینه مناسبی برای دوران بارداری و شیردهی است. عوارض جانبی اسید آزالیک عبارت است از: بیرنگی و التهاب خفیف پوست.
داروهای خوراکی
- آنتیبیوتیکها: ممکن است برای کاهش باکتریها و التهاب آکنه ها، از متوسط تا شدید، به آنتیبیوتیکهای خوراکی نیاز داشته باشید. معمولاً اولین گزینه برای درمان این مشکل تتراسایکلین (مانند داکسیسایکلین یا مینوسایکلین) یا ماکرولید است.
برای جلوگیری از مقاومت آنتیبیوتیکی باید آنتیبیوتیکهای خوراکی برای مدت محدودی تجویز و مصرف شوند. بهتر است آنتیبیوتیکهای خوراکی با رتینوئیدها و بنزویل پراکسید موضعی مصرف شوند. مطالعات نشان داده است که استفاده از بنزوئیل پراکسید موضعی همراه با آنتیبیوتیکهای خوراکی میتواند خطر مقاومت آنتیبیوتیکی را کاهش دهد.
- قرصهای ضدبارداری: سازمان غذا و داروی آمریکا برای زنانی که قصد پیشگیری از بارداری را دارند و دچار آکنه هستند 4 قرص ضد بارداری را تایید کرده است. این قرصها ترکیبی از هورمونهای استروژن و پروژستین (اورتوتری سیکلین، یاز و سایر موارد) هستند. تاثیرات مثبت درمان با این قرصها بعد از چند ماه ظاهر میشود. بنابراین، استفاده از سایر داروهای درمان این بیماری همراه با این قرصها در هفتههای اولیه میتواند به بهبود آکنه کمک کند.
شایعترین عوارض جانبی این دارو عبارتند از: افزایش وزن، حساسشدن سینهها و تهوع. یکی از مشکلات جدی این قرصها افزایش نسبی خطر لختههای خونی است.
داروهای آنتی آندروژن: اگر آنتیبیوتیکهای خوراکی به درمان این بیماری در زنان و دختران بالغ کمک نکند، پزشک داروی اسپیرونولاکتون (آلداکتون) تجویز میکند. این دارو با مسدود کردن تأثیر هورمونهای آندروژن روی غدد سباسه عمل میکند. عوارض جانبی احتمالی شامل حساسشدن سینهها و قاعدگیهای دردناک است.
- ایزوترتینوئین: ایزوترتینوئین (آمنستیم، کلاراویس، سوترت) یک داروی قوی برای افرادی است که دارای آکنه شدید هستند و به درمانهای دیگر پاسخ نمیدهند.
آشنایی با درمان آکنه
ممکن است در انتخاب نمونهها این درمانها پیشنهاد شود. البته ممکن است این درمانها به تنهایی یا همراه با مصرف دارو باشند.
- لیزردرمانی و فوتودینامیک تراپی: انواع نوردرمانی برای درمان آکنه با موفقیت همراه بوده است. ولی هنوز مطالعات بیشتری برای تعیین روش مطلوب، منبع نور و میزان نور مورد نیاز است.
- لایه برداری شیمیایی: در این فرایند یک لوسیون شیمیایی مانند اسید سالیسیلیک، اسید گلیکولیک یا اسید رتینوئیک بطور مکرر روی پوست استعمال میشود. باید توجه داشت که بهبود آکنه در این روش طولانی مدت نیست و تکرار این نوع درمان لازم است.
- خارج کردن جوشهای سرسفید و سرسیاه: ممکن است بدلیل عدم درمان جوشهای سرسفید و سرسیاه (کومدونها) با داروهای موضعی، پزشک با استفاده از ابزار خاصی آنها را به آرامی بردارد. البته ممکن است این روش باعث بوجود آمدن اسکار شود.
- تزریق استروئید: ضایعات ندولی (گرهکها) و کیستی را میتوان با تزریق مستقیم یک داروی استروئیدی به داخل آنها درمان کرد.این درمان منجر به بهبود سریع و کاهش درد میشود.عارضه جانبی احتمالی عبارت است از: نازک شدن پوست در محل درمان.
اغلب مطالعات انجامشده روی اثرات داروهای آکنه مربوط به افراد 12 سال و بالاتر است. امروزه کودکان کمتر از 12 سال نیز بطور فزایندهای دچار این مشکل می شوند. در مطالعه ای که روی 365 دختر 10-9 سال انجام شد مشخص شد که 78% از آنان دارای ضایعات این بیماری بودند. اگر کودک شما نیز دچار این بیماری باشد با یک متخصص پوست کودکان مشورت کنید. از پزشک درباره داروهای ممنوع برای کودکان، دوزهای دارویی مناسب، تداخلات دارویی و عوارض جانبی آنها سوال بپرسید. همچنین در مورد چگونگی تأثیر درمان روی روند رشد کودک اطلاعات بدست آورید.
درمانهای خانگی آکنه
با استفاده از فرآورده ها و داروهای غیر تجویزی، مراقبت مناسب از پوست و سایر تکنیکهای خود مراقبتی میتوانید از بروز این بیماری پیشگیری یا کنترل کنید.
- شستشوی نواحی مبتلا به این بیماری با یک پاک کننده ملایم: روزی دو بار صورت خود را با آب گرم و یک صابون ملایم بشویید. اگر متوجه وجود این مشکل در سرحد موی پیشانی و سر یا پوست سر خود شدید، موهای خود را هر روز با شامپو بشویید. اگر اصلاح صورت بر پوست شما اثر می گذارد و باعث بروز آکنه می شود این کار را به آرامی انجام دهید.
- از مصرف محصولات خاص همچون اسکرابهای صورت، ماسکها و سفتکنندههای پوست خودداری کنید. این فرآوردهها باعث تحریک پوست و تشدید آکنه میشوند. شستشوی بیش از حد و لایه برداری (ساییدن) پوست نیز میتواند باعث تحریک آن شود.
- محافظت از پوست دربرابر آفتاب: در برخی افراد نور خورشید باعث تشدید این مشکل میشود.همچنین برخی داروهای درمان آکنه باعث حساستر شدن پوست نسبت به اشعههای خورشید میشوند. برای اطلاع از احتمال بروز این عوارض با پزشک خود مشورت کنید. در صورت وجود چنین عوارضی تا حد امکان از نور خورشید دوری کنید. همچنین بطور منظم از مرطوبکننده های فاقد چربی (غیر کومدونساز) و دارای ضدآفتاب استفاده کنید.
- خودداری از مالش پوست یا فشار روی آن: اگر پوست شما مستعد ابتلا به این بیماری است از تماس با اشیائی همچون تلفن، کلاهایمنی، گردنبند یا یقه های تنگ و کوله پشتی خودداری کنید.
- از لمس یا دستکاری آکنهها خودداری کنید: دستکاری آن ها میتواند باعث تحریک آن شده و منجر به عفونیشدن یا اسکار پوستی شود.
- دوش گرفتن بعد از فعالیتهای شدید: بقایای چربی و عرق ناشی از انجام فعالیتهای شدید میتواند باعث بروز این مشکل شود.
زمان مراجعه به پزشک
اگر درمانهای خود مراقبتی آکنه ها را از بین نبرد به پزشک خانواده یا پزشک عمومی مراجعه کنید. پزشک میتواند داروهای قوی تری تجویز کند. اگر آکنه همچنان از بین نرفت یا تشدید شد میتوانید به پزشک متخصص پوست (درماتولوژیست) مراجعه کنید.
در بسیاری از زنان این بیماری میتواند یک هفته قبل از شروع عادت ماهیانه عود کند و این روند چندین سال تکرار شود. در زنانی که از داروهای ضدبارداری استفاده میکنند این نوع آکنه بدون نیاز به هیچ درمانی از بین می رود.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) هشدار می دهد که برخی لوسیونهای رایج بدون نسخه پزشک، پاککنندههای صورت و فرآورده های مراقبت پوست میتوانند باعث بروز واکنش جدی شوند. این نوع واکنشها نادر هستند. بنابراین، آنها را با قرمزی، تحریک، سوزش و خارش قسمتی از صورت که لوسیون یا کرم را روی آن بکار بردهاید اشتباه نگیرید. اگر بعد از استفاده ار محصولات مراقبت پوست موارد زیر را مشاهده کردید فوراً به اورژانس پزشکی مراجعه کنید. این موارد عبارتند از:
- ضعف و ناتوانی
- مشکلات تنفسی
- تورم چشمها، صورت، لبها یا زبان
- احساس سختی یا فشردگی گلو
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر پوست شما دچار آکنه شده است و درمانهای خود مراقبتی و استعمال داروهای بدون نسخه تاثیری در بهبود این بیماری ندارند به پزشک مراجعه کنید. درمان موثر آکنه در ابتدا خطر اسکار پوستی و آسیب به عزت نفس شما را کاهش میدهد. ممکن است پزشک بعد از معاینه اولیه شما را برای تشخیص و درمان مشکلات پوستی به متخصص درماتولوژیست ارجاع دهد.
در اینجا اطلاعاتی در اختیار شما قرار میدهیم که شما را برای ملاقات با پزشک آماده می کند.
آنچه که میتوانید انجام دهید:
- فهرستی از اطلاعات دارویی ضروری تهیه کنید. فهرست میتواند شامل:
- داروهای و محصولات مراقبتی تجویزی و غیر تجویزی
- ویتامین ها ومکملها
- سایر مشکلات و بیماریهایی که با آنها درگیر هستید.
- فهرستی از اطلاعات شخصی ضروری تهیه کنید. این اطلاعات شامل استرسهای عمده و تغییرات اخیر زندگی شما است.
سوالاتی که باید از پزشک بپرسید
فهرستی از سوالاتی که قصد دارید از پزشک بپرسید تهیه کنید. این فهرست به شما کمک میکند تا از وقت خود بیشترین بهره را ببرید.
در اینجا برخی سوالات اصلی که میتوانید از پزشک بپرسید را مطرح میکنیم.اگر سؤالات دیگری به ذهن شما خطور کرد تردید نکنید و آنها را از پزشک بپرسید. برخی سوالات عبارتند از:
- چه روش درمانی پیشنهاد میکنید؟
- اگر اولین درمان موثر نباشد چه درمان دیگری پیشنهاد میکنید؟
- داروهای تجویز شده چه عوارض جانبی احتمالی دارند؟
- چه مدت میتوانم با اطمینان کامل از این داروها استفاده کنم؟
- علائم بهبودی چه مدت بعد از مصرف داروها ظاهر میشوند؟
- چه تاریخی برای بررسی روند درمان و اثربخشی آن مراجعه کنم؟
- در صورت عدم اثربخشی داروها آیا میتوانم مصرف آنها را قطع کنم؟
- برای بهبود علائم آکنه چه روشهای خود مراقبتی انجام دهم؟
- پیشنهاد شما درباره تغییر رژیم غذایی چیست؟
- پیشنهاد شما درباره ایجاد تغییرات در مصرف فرآوردههای غیر تجویزی مانند صابون، لوسیون و ضدآفتاب و مواد آرایشی چیست؟
سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد
احتمالاً پزشک سوالاتی از شما خواهد پرسید. آمادگی برای پاسخ به سؤالات باعث صرفه جویی در وقت میشود و به شما امکان میدهد مطالب مورد نظر خود را با دقت بررسی کنید. ممکن است پزشک این سوالات را از شما بپرسد:
- اولین بار چه زمانی دچار آکنه شدید؟
- آیا عامل خاصی مانند استرس یا چرخه قاعدگی (در زنان و دختران) باعث تحریک آکنه میشود؟
- چه داروهایی اعم از داروهای تجویزی یا غیر تجویزی، ویتامینها یا مکملها مصرف میکنید؟
- در زنان و دختران: آیا قرصهای ضدبارداری مصرف میکنید؟
- در زنان و دختران: آیا چرخه قاعدگی شما منظم است؟
- در زنان و دختران: آیا باردار هستید یا قصد باردارشدن دارید؟
- چه نوع صابون، لوسیون، ضدآفتاب، مواد آرایشی یا محصولات مراقبت مو استفاده میکنید؟
- آیا این بیماری بر عزت نفس و اعتماد به نفس شما در موقعیتهای اجتماعی تاثیر میگذارد؟
- آیا سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارید؟ تاکنون چه درمانها و مراحل خود مراقبتی را امتحان کرده اید؟ آیا موثر بودهاند؟
مدیریت و حمایت
آکنه و اسکار های ناشی از آکنه میتوانند باعث اضطراب شود و ممکن است روابط اجتماعی و خودانگاری فرد را تحت تاثیر قرار دهد. گاهی صحبت با اعضای خانواده، یک گروه حامی یا مشاور در این زمینه به شما کمک خواهد کرد.
استرس میتواند آن را تشدید کند. با خواب کافی و تمرین تکنیکهای تمدد اعصاب استرس خود را مدیریت کنید.
