اختلال شخصیتی ضد اجتماعی یک نوع بیماری ذهنی مزمن بوده که طی آن تفکر, درک موقعیت و ارتباط شخص با دیگران مشکلزا و مخرب میشود. افرادی که به این مشکل دچار میشوند اهمیتی به درست و غلط نداده و به حقوق, آرزوها و احساسات دیگران بیتوجه میشوند. افراد دچار اختلال شخصیتی ضد اجتماعی، دیگران را با اجبار و یا با بیتوجهی خودخواهانه خود مورد استفاده قرار داده میدهند و تحت کنترل خود در میآورد. معمولاً قانون را نقض کرده و مکرراً دچار مشکل میشوند اما هیچ احساس گناه و پشیمانی از خود بروز نمیدهند. دروغ میگویند, با خشونت و بی فکری رفتار میکنند و مشکلات مصرف الکل و مواد مخدر دارند. این ویژگی ها معمولاً باعث میشود تا این افراد نتوانند از پس مسئولیتهای خانوادگی و شغلی و تحصیلی برآیند.
علایم و نشانههای اختلال شخصیتی ضد اجتماعی عبارتند از:
اختلال شخصیتی ضد اجتماعی ممکن است از دوران کودکی آغاز شده و در 20 سالگی تا چهلسالگی کاملاً در افراد نمایان می شود. در کودکان, بیرحمی نسبت به حیوانات، رفتارهای موذیانه، بیفکری، عصبانی شدنهای ناگهانی، انزوای اجتماعی و عملکرد ضعیف درسی از علایم اولیه این اختلال هستند. اگرچه این اختلال یک مشکل دایمی در زندگی بوده اما برخی علائم آن مثل رفتار جنایتکارانه و مخرب و مصرف الکل و مواد مخدر با گذشت زمان کاهش مییابند اما به صورت مشخص دلیل این کاهش مشخص نیست که ناشی از سالخوردگی است و یا به دلیل افزایش آگاهی از عواقب رفتار ضد اجتماعی حاصل میشود.
به ترکیب افکار, عواطف و رفتارهایی که شخص را منحصر به فرد میکند, شخصیت میگویند. شخصیت, همان نگرش افراد, درک و ارتباط آنها با دنیای بیرون است. شخصیت, طرز نگاه هر کس به خویشتن است. شخصیت در دوران کودکی شکل گرفته و در ارتباط دو عامل زیر تشکیل میشود:
اگرچه علت دقیق اختلال شخصیتی ضد اجتماعی مشخص نیست اما برخی علل خاص به تحریک یا پدیدآمدن آن کمک میکند از جمله:
خطر ابتلای آقایان به اختلالات شخصیت ضد اجتماعی بیشتر از خانمهاست
دشواریها ,عواقب و مشکلات اختلال شخصیتی ضد اجتماعی عبارتند از:
هنگامی که پزشکان گمان میکنند یک فرد اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارد مجموعهای از آزمایشات پزشکی و روانی را برای تشخیص مشکل انجام میدهند. این بررسی عموماً شامل موارد زیر میشود:
آزمایش جسمی. این آزمایش برای بررسی وجود سایر مشکلات انجام میشود که ممکن است علائمی را بهوجود آورده باشد و همچنین دشواریهایی مرتبط بررسی میگردد.
آزمایشات آزمایشگاهی. این آزمایشات شامل آزمایش کامل خون, بررسی کارکرد تیروئید و آزمایش وجود الکل و مواد میشود که برای کنترل سایر علل بروز علائم صورت میپذیرد.
ارزیابی روانی. پزشک یا روان درمانگر به بررسی افکار و احساسات, روابط و الگوهای رفتاری و سابقه خانوادگی میپردازد که همگی آزمایشات روانی شخص را تشکیل میدهند. پزشک سؤالاتی درباره علائم خواهد پرسید مثل اینکه چه موقع آغاز شدند, چه قدر حاد هستند, چگونه زندگی روزمره را متأثر کرده و یا اینکه در گذشته وجود داشتند یا خیر. پزشک سؤالاتی را نیز درباره افکار خودکشی, خودزنی و یا آسیبرسانی به دیگران مطرح خواهد کرد. فردی که به اختلال شخصیت ضد اجتماعی دچار شده بعید است بتواند اطلاعات دقیقی از علایم و نشانههای خود ارائه دهد. خانواده و دوستان ممکن است بتوانند این اطلاعات را در اختیار پزشک قرار دهند.
گاهی اوقات تعیین اینکه آیا مشکل فرد اختلال شخصیت ضد اجتماعی است و یا فرد مبتلا به نوع دیگر اختلال شخصیتی است کاری دشوار میباشد چرا که برخی علایم در بیش از یک اختلال وجود دارد. نحوه ارتباط فرد با دیگران از عوامل مهم در تشخیص اختلال است. کسی که اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارد درکی کامل و گاهی اوقات برتر از دیگران داشته در حالی که به احساسات دیگران توجهی نمیکند. این ویژگی باعث میشود تا فرد , خودنما شود و به دیگران بدون حس پشیمانی احساس بدی منتقل نماید.
برای تشخیص وجود اختلال شخصیتی ضد اجتماعی شخص باید معیارهای علائم که در کتابچه اختلالات ذهنی آماری و تشخیصی (DSM) ذکر گردیده است را دارا باشد. این کتابچه که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا به چاپ رسیده است توسط رواندرمانگرها مورد استفاده قرار گرفته تا بیماریهای ذهنی تشخیص داده شود و پوشش بیمه این اختلالات را بررسی نمایند.
معیارهای مورد نیاز برای تشخیص اختلال شخصیت ضد اجتماعی عبارتند از:
درمان اختلال شخصیتی کاری دشوار است. افرادی که دچار این اختلال میشوند شاید نیازی به درمان خود نبینند و یا ممکن است نیاز به درمان را در خود احساس نمایند. اما افرادی که به این اختلال دچار میشوند به درمان و نظارت مداوم نیاز خواهند داشت. این افراد باید تحت درمان سایر بیماریها نظیر افسردگی و اضطراب و مصرف مواد هم قرار گیرند. درمانگرها و رواندرمانگرها و نیروهای متخصص و باتجربه در این زمینه میتوانند در فرایند درمان مؤثر باشند. بهترین روش درمانی و یا ترکیبی از درمانها به وضعیت خاص هر شخص و شدت علائم وی بستگی دارد.
گاهی اوقات از رواندرمانی (گفتار درمانی) برای درمان این اختلال استفاده میشود. رواندرمانی همیشه موثر نیست به ویژه اگر علائم جدی باشند و یا فرد مبتلا نپذیرد که در بوجود آوردن این اختلال نقش دارد. روان درمانی را به صورت فردی, گروهی و حتی با حضور اعضای خانواده فرد انجام میدهند.
داروی تعیین شده از جانب سازمان غذا و دارو برای درمان اختلال شخصیتی ضد اجتماعی وجود ندارد. با این حال, داروهای روان پزشکی متعددی ممکن است به درمان علائم مرتبط با آن مانند عصبانیت کمک کند. این داروها شامل داروهای اعصاب, ضد افسردگی و پایدار کنندههای وضعیت عصبی هستند. این داروها را باید با احتیاط تجویز کرد چرا که برخی از آنها اعتیاد آورند.
اگر یکی از عزیزانتان این اختلال را دارد, باید یاد بگیرید که به وی کمک کنید. متخصصین با تجربه مشکلات ذهنی میتوانند در این مسئله به شما یاری رسانند و مسائلی در زمینه کنترل و مراقبت از خود حین خشم و خشونت و عصبانیت به شما یاد بدهند. آنها میتوانند راهکارهایی برای سازگاری را هم توصیه کنند.
هیچ راهی برای پیشگیری از اختلال شخصیت ضد اجتماعی در افرادی که در معرض خطر هستند وجود ندارد. شناسایی افرادی که در معرض خطر قرار دارند میتواند موثر باشد مانند کودکانی که مورد بیتوجهی و سوءاستفاده قرار میگیرند. درمان سریع و مناسب و پیگیری طولانی مدت آن از تشدید علایم پیشگیری میکند. به این دلیل که رفتار ضد اجتماعی ریشه در کودکی دارد , والدین , معلمان یا متخصصین کودکان میتوانند متوجه علائم هشداردهنده شوند. در حالی که تشخیص اختلال شخصیتی ضد اجتماعی به سادگی صورت نمیگیرد, کودکان در معرض خطر ممکن است علائم اختلال رفتاری از خود بروز دهند به خصوص رفتار خشونتآمیز در برابر دیگران مانند:
عواملی نظیر آموزش, نظم مناسب و مؤثر, یاد دادن مهارتهای رفتاری, خانواده درمانی و روان درمانی احتمال خطر ابتلا به این اختلال در کودکان را کاهش میدهد.