آتروفی واژن

آتروفی واژن عبارت است از نازک شدن، خشک شدن و التهاب بافت های جداره رحم که در اثر کاهش هورمون استروژن در زنان ظاهر می شود که معمولا بعد از یائسگی روی می دهد.در بسیاری از زنان، این بیماری نه تنها باعث درد در زمان نزدیکی می شود بلکه مشکلات ادراری نیز به همراه دارد. از آنجایی که این عارضه منجر به بروز علائم ادراری و واژینال در بیمار می شود، پزشکان برای تعریف آتروفی واژن و علائم مربوط به آن اصطلاح «سندرم تناسلی ادراری یائسگی (GSM)» را بکار می برند.درمان های ساده و موثری برای GSM وجود دارد. کاهش میزان استروژن تغییراتی را در بدن به همراه دارد، اما به این معنی نیست که باید رنج GSM را تحمل کنید.

آشنایی با علائم آتروفی واژن

سندرم تناسلی ادراری یائسگی (GSM) می تواند علائم و نشانه های زیر را به همراه داشته باشد:

 خشکی واژن

سوزش واژن

 ترشحات واژن

خارش اندام تناسلی

سوزش هنگام ادرار

 فوریت ادراری

 تکرر ادرار

عفونت های مجاری ادراری مکرر

  بی اختیاری ادراری

لکه بینی بعد از مقاربت

 ناراحتی و درد در هنگام مقاربت

 لغزندگی کم واژن در طول مقاربت

  کوتاه یا تنگ شدن کانال واژن

علت بیماری آتروفی واژن

سندرم تناسلی ادراری یائسگی (GSM) در اثر کاهش ترشح استروژن ایجاد می شود. کاهش هورمون استروژن سبب می شود بافت دیواره واژن نازک تر، خشک تر، آسیب پذیرتر و از حالت ارتجاعی آن کاسته شود.

کاهش سطوح استروژن می تواند در اثر عوامل زیر روی دهد:

 پس از یائسگی

سال های منتهی به یائسگی (پیش یائسگی)

پس از عمل جراحی خارج کردن هر دو تخمدان (یائسگی ایجاد شده در اثر جراحی)

 در طول دوران شیردهی

  در حین مصرف داروهایی که می تواند میزان استروژن را تغییر دهند، نظیر برخی از قرص های جلوگیری از بارداری

پس از پرتو درمانی لگن بخاطر سرطان

 پس از شیمی درمانی بخاطر سرطان

به عنوان یکی از عوارض جانبی درمان هورمونی سرطان سینه

علائم و نشانه های GSMمی توانند در سال هایی که به یائسگی منتهی می شوند آزار دهنده باشند یا ممکن است تا چندین سال قبل از یائسگی مشکل ساز نباشند. به رغم اینکه GSM بیماری شایعی است، اما همه زنان یائسه به آن مبتلا نمی شوند. فعالیت جنسی منظم، می تواند به حفظ سلامت بافت های دیواره واژن کمک کند.

عوامل خطرساز آتروفی واژن

عوامل خاصی می توانند در GSM نقش داشته باشند، نظیر:

استعمال دخانیات: سیگار کشیدن بر گردش خون شما تاثیر می گذارد و می تواند خون رسانی و اکسیژن رسانی به واژن و نواحی اطراف آن را کاهش دهد. استعمال دخانیات همچنین اثرات هورمون استروژن را که بطور طبیعی در بدن ساخته می شود کاهش می دهد. 

نداشتن زایمان طبیعی: تحقیقات نشان دادند زنانی که زایمان طبیعی نداشته اند بیشتر از زنانی که زایمان طبیعی داشته اند در معرض ابتلا به GSM هستند.

نداشتن فعالیت جنسی: فعالیت جنسی، با یا بدون شریک جنسی، جریان خون را افزایش می دهد و حالت ارتجاعی بافت های واژن را افزایش می دهد.

عوارض آتروفی واژن

سندرم تناسلی ادراری یائسگی مشکلات زیر را افزایش می دهد:

 عفونت های واژینال: تغییر در میزان اسیدی بودن واژن احتمال بروز عفونت های واژن را افزایش می دهد.

 مشکلات ادراری: تغییرات ادراری مربوط به GSM در مشکلات ادراری نقش دارند. ممکن است تکرر ادرار یا فوریت ادراری یا سوزش هنگام دفع ادرار داشته باشید. برخی از زنان بیشتر به عفونت های مجاری ادراری یا بی اختیاری ادراری مبتلا می شوند.

فعالیت جنسی منظم، می تواند از ابتلا به سندرم GSM جلوگیری کند. فعالیت جنسی جریان خون در واژن را افزایش می دهد و به موجب آن بافت های دیواره واژن سالم می مانند.

تشخیص آتروفی واژن

برای تشخیص سندرم تناسلی ادراری یائسگی (GSM) می توان از آزمایش های زیر استفاده نمود:

 معاینه لگنی: که در طول آن پزشک متخصص اندام های لگنی را به شیوه دستی و اندام های تناسلی خارجی، واژن و گردن رحم را به شیوه بصری ارزیابی می کند.

 آزمایش ادرار: در صورت داشتن علائم ادراری این آزمایش انجام می شود که شامل گرفتن نمونه ادرار و ارزیابی آن است.

آزمایش میزان اسیدی بودن محیط واژن: این آزمایش شامل نمونه گیری از مایع واژینال یا استفاده از نوار کاغذی و قرار دادن آن روی دیواره واژن برای ارزیابی میزان اسیدی بودن آن است.

درمان آتروفی واژن

روان کننده های آبی (بر پایه آب): این روان کننده ها (نظیر Astroglide، K-Y Jelly، Sliquid و . . .) فقط قبل از رابطه جنسی استفاده می گردند وموجب روان تر شدن واژن و دخول راحتتر می شوند و درد و ناراحتی در هنگام مقاربت را کاهش می دهند.

کرم استروژن واژینال در دوزهای پایین تاثیر خود را می گذارد، بدین طریق کمتر در معرض استروژن قرار می گیرد زیرا مقادیر کمی از آن به جریان خون می رسد. کرم استروژن موضعی بطور مستقیم علائم را کاهش می دهد و تاثیر آن از استروژن خوراکی بیشتری است. درمان با استروژن واژینال به روش های مختلف صورت می گیرد. از آنجایی که این روش ها همه تاثیر یکسان دارند، می توانید با مشورت پزشک مشخص کنید کدام یک برای شما بهتر است.

کرم استروژن واژینال (نظیر استراس، پرمارین). کرم واژینال معمولا هنگام خواب بطور مستقیم با اپلیکاتور وارد واژن می شود. این کرم را زنان معمولا به مدت یک هفته به صورت روزانه و سپس یک الی سه بار در هفته استفاده می کنند، اما پزشک مقدار و تعداد دفعات مصرف آن را برای شما مشخص می کند.

حلقه استروژن واژینال (Estring، فمرینگ). در این روش خود بیمار یا پزشک متخصص حلقه نرم و انعطاف پذیری را وارد قسمت فوقانی واژن می کند. این حلقه مقدار ثابتی استروژن در محل آزاد می کند و هر سه ماه یکبار باید عوض شود. اکثر زنان این روش را بخاطر راحتی آن ترجیح می دهند. حلقه ای متفاوت با دوز بالاتر نوعی درمان سیستمیک تلقی می شود نه نوعی درمان موضعی.

قرص استروژن واژینال (واژیفم): می توانید از اپلیکاتور یکبار مصرف برای قرار دادن قرص استروژن واژینال در واژن خود استفاده نمایید. پزشک تعداد دفعات وارد کردن این قرص به واژن را تعیین می کند. برای مثال می توانید در دو هفته اول هر روز و سپس دو بار در هفته استفاده کنید.

درمان های خانگی آتروفی واژن

اگر التهاب یا خشکی واژن دارید با انجام اقدامات زیرمی توانید آن را بهبود ببخشید:

یک کرم مرطوب کننده بدون نسخه را امتحان کنید. مثل K-Y Liquibeads, رپلن و Sliquid. این کرم های مرطوب کننده می توانند رطوبت طبیعی واژن را برگردانند.

از روان کننده های آبی بدون نسخه استفاده نمایید. روان کننده می تواند درد و ناراحتی در طول رابطه جنسی را کاهش دهد. از جمله آن ها می توان بهAstroglide، K-Y Jelly و Sliquid اشاره کرد.

 تحریک کافی در طول مقاربت: لغزندگی واژن که حاصل تحریک جنسی است می تواند به کاهش علائم خشکی یا سوزش کمک کند.

 مرطوب کننده های واژینال: یک کرم مرطوب کننده واژینال (نظیر K-Y Liquibeads، Replens،Sliquidو ... ) را امتحان کنید تا رطوبت طبیعی محیط واژن را برگرداند. ممکن است مجبور باشید هر چند روز یکبار از کرم مرطوب کننده استفاده نمایید. اثرات کرم مرطوب کننده معمولا کمی پایدارتر از اثرات روان کننده است.

سایر درمان های آتروفی واژن

روش های دیگری برای درمان خشکی و التهاب ناشی از یائسگی بکار می روند، اما تاثیر تعداد معدودی از این رویکردها در کارآزمایی های بالینی اثبات شده است. مردم بیش از پیش به طب مکمل و جایگزین گرایش پیدا کرده اند و محققان در تلاشند تا فواید و خطرات درمان های جایگزین مختلف برای سندرم تناسلی ادراری یائسگی (GSM) را مشخص کنند.

قبل از اینکه برای تسکین علائم پیش یائسگی یا یائسگی سراغ مکمل های غذایی یا گیاهی بروید با پزشک خود مشورت کنید. سازمان غذا و دارو نظارتی بر محصولات گیاهی ندارد و ممکن است برخی از این محصولات با سایر داروهایی که مصرف می کنید تداخل پیدا کنند و سلامتی شما را به خطر می اندازند.

گشاد کننده های واژینال: گشادکننده های واژینال روش غیر هورمونی هستند که می توانند در عضلات واژن کشش ایجاد کرده و آنها را تحریک کنند. این دستگاه می تواند به رفع تنگی واژن کمک کند.

 استروژن واژینال: در صورتی که درمان های غیر هورمونی موثر واقع نشدند، پزشک می تواند با مشورت متخصص سرطان استروژن واژینال با دوز پایین را برای شما تجویز کند. اما این نگرانی وجود دارد که استروژن واژینال ممکن است احتمال برگشت سرطان را افزایش دهد، خصوصا اگر سرطان سینه شما از نوع حساس به هورمون باشد.

درمان با استروژن سیستمیک: این درمان معمولا توصیه نمی شود، خصوصا اگر سرطان سینه حساس به هورمون داشته باشید.

لیدوکائین به صورت ژل و پماد موجود است و می توان از آن برای کاهش ناراحتی و درد ناشی از  رابطه جنسی استفاده نمود. 5 الی 10 دقیقه قبل از رابطه جنسی از لیدوکائین موضعی استفاده کنید.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

بسیاری از زنان یائسه GSM را تجربه می کنند. اما تعداد کمی از آنها به دنبال درمان آن هستند. شاید برخی خجالت می کشند درمورد علائم خود با پزشک صحبت کنند و برخی پذیرفته اند که باید این علائم را تحمل کنند. 

چنانچه متوجه هرگونه لکه بینی یا خونریزی واژینال غیرعادی و نیز ترشحات، سوزش یا درد غیر طبیعی شدید به پزشک خود مراجعه کنید. همچنین اگر مقاربت دردناک دارید و با وجود مصرف کرم های مرطوب کننده واژن (نظیر K-Y Liquibeads، Replens، Sliquid و ...) یا روان کننده های آبی (نظیر Astroglide، K-Y Jelly، Sliquid و ...) همچنان درد ادامه دارد به پزشک مراجعه کنید.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

احتمالا در ابتدا ارائه دهنده مراقبت های اولیه را در جریان علائم و نشانه های شما قرار می دهید. اگر پیش از این به پزشک زنان مراجعه نکرده باشید ارائه دهنده مراقبت های اولیه ممکن است شما را به یک متخصص زنان ارجاع دهد.

برای آماده کردن خود جهت مراجعه به پزشک:

 فهرستی از علائم و نشانه هایی که دارید تهیه کنید. این فهرست شامل علائم و نشانه هایی می شود که ممکن است ربطی به علت مراجعه شما به پزشک نداشته باشند.

  اطلاعات فردی مهم را یادداشت کنید. این اطلاعات شامل تنش های عصبی جدی یا تغییرات اخیر در زندگی می شود.

همراه یکی از دوستان یا یکی از اعضای خانواده به مطب پزشک بروید. گاهی نمی توان همه اطلاعات را در مطب پزشک بخاطر آورد. کسی که همراه شما می آید ممکن است اطلاعاتی را که شما فراموش کرده اید بخاطر داشته باشد و متذکر شود.

سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید آماده کنید. قبل از مراجعه به مطب پزشک سوالات خود را آماده کرده و از وقتی که پزشک برای ویزیت به شما داده است نهایت استفاده را بکنید.

سوالاتی که باید از پزشک بپرسید 

محتمل ترین علت بروز این علائم در من چیست؟

 آیا علت های احتمالی دیگری وجود دارد؟

 چه آزمایش هایی باید انجام دهم؟

این عارضه موقتی است یا دائمی (مزمن)؟

چه روش های درمانی وجود دارد؟ چه توصیه ای برای من دارید؟

روش های جایگزینی برای اولین راهی که پیشنهاد کردید کدامند؟

به بیماری های دیگری مبتلا هستم. چطور می توانم این بیماری ها را باهم به بهترین شکل مدیریت کنم؟

 آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟

 آیا بروشور یا مطالب چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم با خود داشته باشم؟ چه وب سایتی را توصیه می کنید؟

سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد

پزشک سوالاتی در مورد علائم بیماری از شما می پرسد و وضعیت هورمونی را ارزیابی می کند. سوالاتی که پزشک ممکن است از شما بپرسد عبارتند از:

چه علائم ادراری یا واژینال دارید؟

چند وقت است که این علائم را دارید؟

آیا هنوز هم پریود می شوید؟

 نشانه های بیماری تا چه حد موجب پریشانی شما می شود؟

 آیا فعالیت جنسی دارید؟

 آیا نشانه های بیماری رابطه جنسی را محدود می کند؟

آیا بخاطر سرطان تحت درمان قرار گرفته اید؟

 آیا از صابون معطر یا وان پر کف و معطر شده استفاده می کنید؟

 آیا از دوش واژینال یا اسپری بهداشتی زنانه استفاده می کنید؟

چه داروها، ویتامین ها یا مکمل های دیگری مصرف می کنید؟

آیا هیچ گونه کرم مرطوب کننده یا روان کننده بی نسخه استفاده کرده اید؟