سندرم حاد اکلیلی اصطلاحی است که برای هر شرایطی که با کاهش ناگهانی جریان خون به قلب همراه باشد اطلاق میشود. علائم آن شامل نوعی فشار سینه میشود که هنگام حمله قلبی تجربه میکنید یا فشار سینهای که حین استراحت و انجام فعالیت نه چندان شدید جسمی (آنژین ناپایدار) با آن مواجه میشوید. علائم اولیه آن, ایست قلبی ناگهانی (ایست قلبی) است. سندرم حاد اکلیلی معمولاً در بیمارستان و اتاق عمل کشف میشود. اگر سریع تشخیص داده شود قابل درمان است. درمان آن با توجه به علایم و نشانههای آن و شرایط قلبی متفاوت است.
علائم سندرم حاد اکلیلی
علایم سندرم حاد اکلیلی, همان علائم حمله قلبی است. اگر بلافاصله درمان نشود حمله قلبی را به دنبال خواهد داشت. باید علائم آن را جدی گرفت چرا که یک شرایط خاص و تهدیدکننده است. اگر گمان میکنید دچار حمله قلبی شدید و یا علایم زیر را دارید بلافاصله با 115 یا اورژانس محلی تماس بگیرید:
- درد سینه (آنژین) که با سوزش, فشار یا تنگی سینه همراه است.
- درد در جایی دیگر از بدن مثل بالای بازوی چپ و فک (درد ارجاعی)
- تهوع
- استفراغ
- تنگی نفس (دیسپنی)
- تعرق شدید (دیافورس)
اگر دچار حمله قلبی شدید, علائم و نشانههای آن با توجه به جنسیت و سن و سایر بیماریهای که دارید مثل دیابت متفاوت خواهد بود. برخی علائم خاص حمله قلبی عبارتند از:
- درد شکمی
- دردی شبیه سوزش قلبی
- سردشدن دست
- سبکسری, سرگیجه یا غش
- خستگی بیدلیل یا غیر معمول
- حس بی قراری یا اضطراب
علل
سندرم حاد اکلیلی در اکثر موارد, ناشی از انباشته شدن پلاک هایی در شریانهای قلبی است (تصلب شریان اکلیلی). این پلاکها از چربی ساخته شدهاند که باعث تنگی شریانها و سختی عبور جریان خونی از بین آنها میشود. در نهایت این انباشتگی به معنای آن است که قلب نمیتواند خون مملو از اکسیژن را به سایر قسمتهای بدن بفرستد و موجب درد سینه( آنژین) یا حمله قلبی میشود. بیشتر موارد سندرم حاد اکلیلی وقتی رخ میدهد که سطح توده پلاک در شریانهای خونی پاره شده و موجب تشکیل لخته خونی گردد. ترکیب انباشتگی پلاکی و لختگی خون به طور قابل توجهی میزان خونی که به ماهیچههای قلب میرود را کاهش میدهد. وقتی جریان خونی به شدت محدود میشود, حمله قلبی رخ میدهد.
عوامل خطر
عوامل خطر در سندرم حاد اکلیلی شبیه عوامل خطر سایر انواع بیماریهای قلبی است. این عوامل خطر عبارتند از:
- کهنسالی و سن بالای 45 سال در آقایان و بالای 55 سال در خانمها
- فشار خون بالا
- کلسترول خون بالا
- سیگار کشیدن
- کم تحرکی
- دیابت نوع 2
- سابقه خانوادگی درد سینه, بیماری قلبی یا سکته
- در خانمها, سابقه فشار خون بالا و پری اکلامپسی یا دیابت بارداری
تشخیص سندرم حاد اکلیلی
اگر علائم و نشانههای سندرم حاد اکلیلی دارید, پزشک آزمایشاتی را انجام می دهد تا مشخص کند که علائم شما ناشی از یک حمله قلبی است یا یک ناراحتی سینهای آن را به وجود آورده است.
اگر تشخیص پزشک حمله قلبی باشد, دو آزمایش ابتدایی انجام خواهد داد که عبارتند از:
- نوار قلبی الکتریکی (ECG) : این اولین آزمایشی است که برای تشخیص حمله قلبی به کار میرود. نوار قلبی الکتریکی وقتی صورت میگیرد که از شما سؤالاتی را درباره علائمتان میپرسند. این آزمایش فعالت الکتریکی قلب شما را از طریق الکترودهایی که به پوست میچسبانند ضبط میکند و ضربان قلب را بهصورت موجهایی روی مانیتور یا کاغذ نشان میدهد. ECG میتواند حمله قلبی و یا پیشرفت آن را نشان دهد چرا که ماهیچههای آسیب دیده قلبی , ضربان منظم الکتریکی از خود بروز نمیدهند.
- آزمایشات خون : اگر قلب شما توسط یک حمله قلبی آسیب ببیند, آنزیم های خاص قلبی بهآرامی به درون خون شما وارد میشود. پرستاران اتاق عمل، برای تشخیص وجود این آنزیمها از خون شما نمونهگیری میکنند. پزشک شما به نتایج این آزمایشات مینگرند و وخامت وضعیت شما را تعیین میکند. اگر آزمایشات نشان دهنده حمله قلبی نبوده و درد سینه شما نیز مرتفع شود, شما را تحت آزمایشاتی قرار میدهند تا جریان خونی قلب شما را کنترل نمایند. اگر نتایج آزمایشات, حاکی از حمله قلبی و یا احتمال بالای حمله قلبی باشد در بیمارستان پذیرش خواهید شد. سپس باید آزمایشات جامعتر نظیر آنژیو شریانی را انجام دهید. پزشک آزمایشات دیگری را نیز توصیه میکند تا مشخص شود که آیا آسیب قلبی شما به خاطر حمله قلبی است و یا اینکه علائم شما علت دیگری دارد.
- اکو نوار قلبی : اگر پزشک تشخیص بدهد که حمله قلبی نداشتید و احتمال حمله قلبی هم پایین باشد, شاید قبل از ترک بیمارستان از شما آزمایش اکو نوار قلبی بهعمل آورد. در این آزمایش, از امواج صوتی برای ارائه تصویری از قلب استفاده میشود. در طول اکو نوار قلبی, یک مبدل (دستگاه قلمی مانندی) را بر روی سینه میگذارند. امواج صوتی از قلب عبور کرده و پس از انعکاس از قفسه سینه به شکلی الکترونیکی تحلیل شده و تصاویر ویدئویی از قلب را نشان میدهد. اکو نوار قلبی مشخص میکند که آیا قسمتی از قلب شما به خاطر یک حمله قلبی آسیبدیده و به طور معمول عمل میکند یا خیر .
- آزمایش اشعه ایکس از سینه : تصویر اشعه ایکس از سینه, این امکان را فراهم میکند تا پزشک اندازه و شکل قلب و رگهای خونی را بررسی کند.
- اسکن هستهای : این آزمایش، مشکلات جریان خونی را مشخص میکند. مقدار اندکی مادهی رادیواکتیو به جریان خونی شما تزریق میشود. دوربین های خاصی وجود درد که توانایی یافتن مواد رادیواکتیو که توسط ماهیچههای قلبی جذب میشوند را دارند. قسمتهایی که جریان خون کمی را به ماهیچههای قلبی می فرستند( محلهایی که ماده رادیواکتیو کمتری جریان دارد) به صورت نقطههای سیاه بر روی اسکن مشخص میشوند. به ندرت پیش میآید که این آزمایش را هنگام درد سینه برای بررسی جریان خون انجام دهند و انجام این آزمایش به عنوان بخشی از آزمایش فشار, امری رایج است.
- آنژیو سیتیاسکن : این آزمایش به پزشک کمک میکند تا تنگی و انسداد شریانهای خونی را بررسی کند. در این آزمایش نسبتاً فراگیر, شما لباس های بیمارستانی به تن کرده و بر روی تختی که قسمتی از ماشین سیتیاسکن است دراز میکشید. یک رنگینه رادیواکتیوی به شما تزریق شده و دستگاه حلقوی سیتیاسکن به حرکت درآمده تا تصاویری از شریانهای قلبی شما ارائه دهد. این تصاویر برای مشاهده پزشک به یک مانیتور کامپیوتر ارسال میشود. وقتی این آزمایش را انجام میدهند که اکو نوار قلبی و آزمایشات خونی علت علائم شما را نشان ندهند.
- آنژیو شریانی (میل قلبی) : این آزمایش تنگی و یا انسداد شریانهای قلبی را نشان میدهد. یک رنگینه مایع را از راه یک لوله دراز و باریک از درون شریان به داخل رگهای قلبی تزریق میکنند. وقتی که مایع رنگینه شریانها را پر میکند, آنها در آزمایش اشعه ایکس قابل دیدن شده و محلهای مسدود شده را به تصویر میکشد. به علاوه وقتی که لوله در محل قرار گرفت, پزشک با انجام عمل آنژیوپلاستی انسداد بوجود آمده را برطرف میکند. در آنژیوپلاستی بالونهای ریزی را از راه رگهای خونی وارد شریان قلب کرده تا محل مسدود شده را گشاد کند. اغلب یک لوله توری را درون شاهرگ قرار داده تا آن را باز نگه داشته و از بسته شدن مجدد آن در آینده جلوگیری کند.
- آزمایش فشار ورزشی : در روزها یا هفتههای پس از ظهور علائم قلبی, شاید یک آزمایش فشار را نیز انجام دهید. این آزمایش, عملکرد قلب و رگ های خونی را تحت فشار اندازه میگیرد. شما را در حالی که بر روی تردمیل یا دوچرخه ثابت فعالیت میکنید به یک ماشین ECG وصل میکنند یا به شما داروی درون رگی میدهند تا شرایطی مشابه شرایط بدن حین ورزش را با تحریک قلب به وجود آورد. آزمایش فشار به پزشک شما کمک میکند تا بهترین درمان طولانی مدت را تعیین کند. ممکن است پزشک یک آزمایش فشاری هستهای را هم توصیه کند. این آزمایش که شبیه آزمایش فشار ورزشی است با یک تزریق رنگینه و روشهای تصویری خاص همراه است که تصاویر دقیقی از قلب حین فعالیت ورزشی ارائه میدهد.
درمان سندرم حاد اکلیلی
درمان سندرم حاد اکلیلی به میزان انسداد شریانهای شما بستگی دارد. احتمالاً پزشک شما داروهایی را توصیه میکند که به تسکین درد سینه و جریان خون قلبی کمک میکند مثل:
- آسپرین : آسپرین لخته شدن خون را کاهش داده و به خون کمک میکند تا جریان خود را از بین شریانهای تنگ شده حفظ کند. اگر احتمال وجود این سندرم وجود داشته باشد یکی از اولین چیزهایی که در اورژانس به شما میدهند آسپرین است. ممکن است از شما بخواهند تا آسپیرین را بجوید تا سریع جذب جریان خون شما شود. اگر پزشک سندرم اکلیلی شما را شدید بداند, ممکن است مصرف روزانه 81 میلی گرم از آن را تجویز کند.
- ترامبولیت ها : این داروها که به آنها ضدلختگی نیز میگویند به حل شدن لخته خونی که جریان خونی قلب را مسدود کرده کمک میکنند. مصرف اگر دچار حمله قلبی شده باشید, هر چه زودتر ترامبولیت مصرف کنید احتمال زنده ماندن شما بالاتر و آسیب وارده به ماهیچههای قلبی خفیفتر است. اگر به بیمارستانی نزدیک هستید که در آنجا بالون و میل درمانی قلبی انجام میدهند دیگر از ترامبولیت استفاده نکرده و اعمال فوقالذکر را برای قلب شما انجام میدهند. وقتی از ترامبولیت ها استفاده میشود که دسترسی به یک مرکز درمانی مجهز قلبی زمانبر باشد مثل مناطق روستایی.
- نیترو گلیسیرین. این داروی درمان درد سینه و آنژین, موقتاً رگهای خونی تنگ شده را گشاد میکند و باعث تسریع جریان خونی نیز میگردد.
- مسدود کنندههای بتا. این داروها باعث راحتی ماهیچههای قلبی, کاهش ضربان قلب و فشارخون و فشار وارده روی قلب میشوند. این داروها همچنین جریان خون را سریعتر کرده ,درد سینه و احتمال صدمه دیدن قلب حین حمله قلبی را کاهش میدهند.
- بازدارندههای آنزیم مبدل آنژیوتنسین (ACE) و مسدود کنندههای گیرنده آنژوتنسین(ARBs). این داروها جریان خونی قلب را تسهیل کرده و پزشک زمانی این دارو زا تجویز مینماید که حمله قلبی متوسط یا شدید داشته باشید و توان پمپاژ قلب شما کاهش یابد. داروهای مذکور فشار خون را کاهش داده و از حمله دوم قلبی پیشگیری مینماید.
- مسدود کنندههای مجرای کلسیمی. : این مواد به ماهیچههای قلب کمک میکند و جریان خون را تسهیل مینماید. معمولاً وقتی از این دارو استفاده میشود که نیترو گلیسیرین و مسدود کنندههای بتا موثر واقع نشوند.
- داروهای پایینآورنده کلسترول : این داروها که بیشتر با نام استاتین خوانده میشوند کلسترول خون را پایین آورد و احتمال تشکیل پلاکهای خون را کم کرده و پلاکهای موجود را مقاوم میکنند تا پاره نشوند.
- داروهای ضد لختگی خون : داروهایی مثل clopidogrel (Plavix) and prasugrel (Effient) با پایین آوردن چسبندگی پلاکتهای خونی احتمال تشکیل لختههای خونی را پایین میآورند. با این حال clopidogrel احتمال خونریزی را بالا میبرند بنابراین لازم است در صورتی که این دارو را مصرف کردهاید تمام افراد مرکز درمانی را در جریان آن قرار دهید به خصوص اگر به نوعی جراحی نیاز داشته باشید.
درمان با جراحی
اگر داروها نتوانستند جریان صحیح خونی را به قلب باز گردانند, پزشک شما یکی از این فرایندها را توصیه میکند:
- آنژیوپلاستی و میل درمانی قلبی. طی این فرایند, پزشک یک لوله(میله) دراز و باریک را به قسمت مسدود شده و تنگ شده شریان وارد میکند. یک سیم که در قسمت سر آن یک بالون بدون باد قرار دارد از طریق لوله به محل تنگ شده فرستاده میشود. سپس آن را بادکرده و بالون انباشتگیهای چربی به وجود آمده را به دیواره شریان میچسباند. یک لوله توری معمولاً در شریان جا میگذارند تا شریان را باز نگه دارد.
- جراحی مسیر فرعی شریانی. در این فرآیند, یک مسیر جایگزین برای انتقال خون به جای شریان مسدود شده ایجاد میکنند.
درمان خانگی سندرم حاد اکلیلی
میتوانید اقداماتی را برای پیشگیری یا بهبود سندرم حاد اکلیلی انجام دهید.
- سیگار نکشید : اگر سیگاری هستید با کنار گذاشتن آن سلامت قلب خود را ارتقا دهید. اگر کنار گذاشتن سیگار برای شما دشوار است با پزشک خود صحبت کنید. باید از دود غیرمستقیم سیگار نیز بپرهیزید.
- غذاهای مفید برای قلب بخورید : چربی و کلسترول بالای موجود در غذا باعث تنگی شریانهای قلبی میشود. از توصیههای پزشکان متخصص تغذیه خود برای مصرف غذاهای سالم مثل حبوبات سبوسدار, غذاهای کم چرب (ازجمله گوشت و لبنیات), میوهها و سبزیجات پیروی کنید. همچنین میزان چربی اشباع شده و ترانس و نمک غذا را پایین آورید.
- فعالیت داشته باشید : فعالیت فیزیکی و ورزش منظم احتمال ابتلا به سندرم حاد اکلیلی را پایین آورده و کمک میکند تا به وزن مناسب برسید و دیابت, کلسترول و فشار خون بالای خود را کنترل کنید. نیاز نیست ورزش شما نفسگیر باشد. مثلاً 30 دقیقه قدم زدن به مدت پنج روز در هفته به ارتقای سلامتی شما کمک میکند. میتوان این 30 دقیقه را به سه تا 10 دقیقه فعالیت تقسیم کرد. فعالیت فیزیکی الزاماً به معنی دویدن روی تردمیل یا رفتن به باشگاه نیست. فعالیتهایی نظیر باغبانی, رقص و انجام کارهای منزل همگی در کاهش خطر بیماری قلبی موثرند. اگر درد سینه پدید آمد, آرام گرفته و استراحت کنید و اگر درد جدیدی است با پزشک خود در میان گذارید.
- کلسترول خود را کنترل کنید : با انجام آزمایش خون در مطب پزشک, سطح کلسترول خون خود را کنترل کنید. اگر میزان آن به طور خطرناکی بالا باشد پزشک با تغییراتی در برنامه غذایی شما و تجویز داروهایی میتواند کلسترول را پایین آورد و به سلامتی قلب عروقی شما کمک کند. توصیه میشود که میزان کلسترول خون پایینتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر باشد و میزان لیپو پروتئین غلیظ (HDLیا چربی خوب) در آقایان بالای 40 میلی گرم در دسی لیتر و در خانمها بالای 50 باشد. میزان لیپوپروتئین با غلظت کم (LDL یا چربی بد) به میزان خطر بیماری قلبی شما بستگی دارد. در افرادی که خطر بیماری قلبی پایینی دارند کلسترول LDL باید کمتر از 130, افراد با خطر متوسط پایینتر از 100 و در افراد با خطر بالا و افرادی که قبلاً حمله قلبی داشتهاند این میزان باید زیر 70 میلیگرم در دسیلیتر باشد.
- فشار خون خود را کنترل کنید : حداقل هر دو سال یکبار فشارخون خود را بررسی کنید. اگر فشار خون بالا و سابقه بیماری قلبی داشته باشید پزشک کنترل بیشتری را توصیه میکند. حد معمول فشار خون کمتر از 120/80 میلیمتر جیوه است.
- وزن مناسبی داشته باشید : وزن اضافی بر قلب فشار وارد کرده و موجب کلسترول بالا, فشار خون بالا و دیابت میشود. وزن کم کردن خطر سندرم حاد اکلیلی را پایین میآورد.
- استرس خود را پایین آورید. برای کاهش خطر حمله قلبی, استرس را در فعالیت روزمره خود کم کنید. درباره عادت های کاری استرسزا تجدید نظر کرده و راههایی را برای حداقل کردن استرس و یا مقابله با وضعیتهای استرس آور زندگی پیدا کنید. اضطراب احساسی باعث افزایش التهاب قلب و بالا رفتن احتمال پارگی پلاکهای شریانی میشود.
- در مصرف الکل زیادهروی نکنید : نوشیدن بیش از یک یا دو نوشیدنی الکلی در روز فشار خون را بالا برده و لذا مصرف آنها را کم کنید. اگر میخواهید الکل بنوشید زیادهروی نکنید. برای تمام بانوان و آقایان بالای 65 سال میزان مناسب به معنای یک نوشیدنی در روز و برای آقایان زیر 65 سال دو نوشیدنی در روز است. یک نوشیدنی معادل 12 اونس (360 میلی لیتر) آبجو , 4 اونس ( 120 میلی لیتر) شراب و یا 1/5 اونس (45 میلی لیتر) مشروبات 80% الکلی است.
پیشگیری از سندرم حاد اکلیلی
همان تغییرات سبک زندگی که علایم سندرم حاد اکلیلی شما را کاهش میدهد میتواند از بوجود آمدن آن هم پیشگیری کند. غذای سالم بخورید, بیشتر ایام هفته حداقل 30 دقیقه در روز ورزش کنید, برای کنترل فشار خون و کلسترول, مرتب پزشک خود را ملاقات کرده و سیگار نکشید.
زمان مراجعه به پزشک
اگر درد سینه داشتید و گمان میکنید دچار وضعیت اورژانسی شدهاید بلافاصله با 115 یا اورژانس محلی تماس بگیرید. در صورت امکان بهتر است درخواست کمک پزشکی نمایید تا این که خودتان با ماشین به بیمارستان بروید زیرا ممکن است دچار حمله قلبی شده باشید.
اگر مکررا درد سینه دارید با پزشک خود صحبت کنید. میتواند آنژین باشد و پزشک به شما کمک میکند تا بهترین روش درمانی را برگزینید. آنژین پایدار قابل پیشبینی است مثلاً وقتی که به آرامی راه می روید, ممکن است درد سینه را تجربه کنید که با استراحت برطرف خواهد شد. در آنژین ناپایدار، درد سینه قابل پیشبینی نبود و معمولاً هنگام استراحت رخ میدهد. آنژین ناپایدار میتواند شدیدتر از نوع پایدار آن باشد.
آمادگی جهت دیدن پزشک
سندرم حاد اکلیلی معمولا در یک شرایط اورژانسی کشف شده و پزشک شما آزمایشات متعددی را برای یافتن علت اصلی آن انجام میدهد. اگر به صورت مداوم درد سینه یا فشار دارید با پزشک خود در میان گذارید. پزشک می تواند آزمایشات متعددی را برای یافتن علت درد سینه توصیه کند مثل آزمایش خون برای کنترل کلسترول و میزان قند خون. اگر به این آزمایشات نیاز داشته باشید, برای به دست آوردن نتایج دقیقتر باید قبل از آن چیزی نخورید که در این صورت پزشک به شما اطلاع داده و مدت آن را هم مشخص میکند. شاید پزشک برای بررسی انسداد قلبی و رگهای خونی که این مشکل را پدید آورده, آزمایشات تصویری را هم توصیه کند.