زنان ، زایمان و نازایی
آدنومیوز وقتی بافت طبیعی رحم (اندومتر) به سوی دیواره ماهیچه ای رحم رشد میکند، ایجاد میشود. در طول چرخه قاعدگی این بافتِ نابجا رشد میکند (بافت ضخیم میشود، فرو میریزد و خونریزی می شود) درنتیجه رحم متورم و دردناک میشود و قاعدگیهای سنگین و دردناک اتفاق میافتد.دلیل این بیماری مشخص نیست ولی معمولاً بعد از یائسگی از بین میرود. در زنانی که در اثر آدنومیوز دچار ناراحتیهای شدیدی میشوند هورمون درمانی میتواند مؤثر باشد. برداشتن رحم (هیسترکتومی) میتواند این بیماری را درمان کند.
آشنایی با علائم آدنومیوز
این بیماری گاهی علامت یا نشانهای ندارد یا ممکن است تنها ناراحتیهای خفیفی داشته باشد. با این حال این علائم مشاهده می شود:
خونریزیهای شدید و طولانیمدت در دوره قاعدگی
کرامپهای شدید و دردهای چاقومانند لگنی در طول قاعدگی (دیسمنوره)
دردهای مزمن و شدید لگنی
ممکن است در این حالت رحم بزرگتر شود. گرچه ممکن است فرد از تورم رحم خود مطلع نباشد ولی فشار لگن می تواند باعث بزرگتر شدن بخش انتهایی شکم و تحریکپذیر شدن این نقاط شود.
علت ایجاد آدنومیوز
علت این بیماری هنوز مشخص نیست. فرضیههای مختلفی درباره علت ایجاد آن وجود دارد که عبارتند از:
رشد بافت تهاجمی: برخی متخصصان بر این عقیدهاند که آدنومیوز نتیجه تهاجم مستقیم سلولهای اندومتریال است. این سلول ها که رحم را پوشاندهاند به طرف ماهیچه تشکیل دهنده دیواره رحم کشیده میشوند. زخمها و بریدگیهای رحم ناشی از عملهای جراحی مانند سزارین میتواند باعث تهاجم مستقیم سلولهای آندومتر به دیواره رحم شود.
منشاء جنینی: به اعتقاد برخی متخصصان هنگام تشکیل اولیه رحم در دوران جنینی، آدنومیوز درون ماهیچه رحم ایجاد می شود که ناشی از بافت آندومتری باقیمانده است.
التهاب رحم مربوط به زایمان: براساس یک فرضیه دیگر بین زایمان و آدنومیوز ارتباط وجود دارد. التهاب رحم در دوره بعد از زایمان میتواند باعث از بین رفتن مرز طبیعی سلولهای پوشاننده رحم شود. همچنین جراحیهای رحم نیز میتواند تأثیر مشابهی داشته باشد.
منشاء سلولهای بنیادی: براساس فرضیه ای که اخیراً مطرح شده است سلولهای بنیادیِ مغز استخوان میتوانند به ماهیچه رحم حمله کنند و در نتیجه آدنومیوز پدید آید.
صرف نظر از چگونگی ایجاد این بیماری، رشد آن به چرخه استروژن در بدن زنان بستگی دارد.
عوامل خطرساز آدنومیوز
داشتن سابقه جرّاحی رحم مانند سزارین یا برداشتن فیبروئید
زایمان
میانسالی
بیشتر موارد ابتلا به آدنومیوز (که به استروژن بستگی دارند) در زنان بین سنین 40 تا 50 سال اتفاق می افتد. در مقایسه با زنان جوانتر شیوع این بیماری در زنان میانسال میتواند به این علت باشد که این گروه از زنان بیشتر در معرض استروژن قرار داشته اند. با این حال، براساس تحقیقات اخیر میتوان گفت که چنین شرایطی میتواند در زنان جوانتر نیز شایع باشد.
عوارض آدنومیوز
اگر فرد در دوره قاعدگی خونریزیهای شدید و طولانی داشته باشد میتواند منجر به آنمی مزمن شود. آنمی باعث خستگی و سایر مشکلات مربوط به سلامتی در فرد میشود.
گرچه درد و خونریزی شدید خطرناک نیست ولی میتواند در روند زندگی بیمار اختلال ایجاد کند. ممکن است بیمار مجبور شود از انجام فعالیتهای لذتبخشی که در گذشته انجام میداد خودداری کند. زیرا انجام آن فعالیتها میتواند منجر به درد و خونریزی شود.
تشخیص آدنومیوز
پزشک با توجه به موارد زیر میتواند به وجود آدنومیوز مشکوک شود:
علائم و نشانهها
معاینه لگن که نشاندهنده بزرگشدن یا تحریک پذیری رحم باشد
سونوگرافی رحم
انجام امآر آی رحم
در برخی موارد ممکن است پزشک از بافت رحم برای آزمایش نمونهبرداری کند (بیوپسی آندومتری) تا اطمینان یابد خونریزی غیرطبیعی رحم مربوط به مشکل جدی دیگری نیست. ولی نمونهبرداری بافت آندومتری نمیتواند به پزشک در تشخیص دقیق آدنومیوز کمک کند.
تنها راه برای اطمینان از ابتلا به این بیماری، معاینه رحم بعد از هیسترکتومی است. ولی سونوگرافی و امآرآی لگن میتواند به شناسایی علائم کمک کند.
سایر بیماری ها و مشکلات رحمی میتوانند باعث بروز علائم و نشانه هایی شبیه آدنومیوز شوند. به همین دلیل تشخیص دشوار است. چنین شرایطی عبارتند از: تومورهای فیبروئید رحم (لیومیوم)، رشد سلولهای رحم در خارج از رحم (اندومتریوز) و رشد بافت اندومتر در پوشش داخلی رحم (پولیپ آندومتریال)
پزشک تنها بعد از تعیین اینکه سایر علل احتمالی نقشی در بروز علائم و نشانهها ندارند میتواند نتیجه بگیرد که علائم ایجاد شده مربوط به آدنومیوز هستند.
آشنایی با درمان آدنومیوز
غالباً آدنومیوز بعد از دوره یائسگی از بین میرود. بنابراین، درمان این مشکل بستگی به این دارد که فرد چقدر به دورۀ یائسگی خود نزدیک است.
داروهای ضد التهابی: پزشک میتواند برای کنترل درد داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن (با نام تجاری Advil, Mortin IB,…) تجویز کند. بیمار مصرف داروهای ضدالتهابی را 2-1 روز قبل از شروع پریود آغاز میکند و در طول دورۀ قاعدگی مصرف آنها را ادامه میدهد. به این ترتیب از شدت درد و خونریزی کاسته میشود.
داروهای هورمونی: مصرف قرصهای ضدّبارداری ترکیبی استروژن-پروژسترون یا پچهای حاوی هورمون یا حلقه های واژینال میتواند خونریزیهای شدید و دردهای ناشی از این بیماری را کاهش دهد. استفاده از کنتراسپتیوهایی که تنها حاوی پروژسترون هستند (مانند دستگاههای درون رحمی یا مصرف مکرر قرصهای ضدّبارداری که اغلب منجر به آدنومیوز میشوند) نیز میتواند علائم بیماری را کاهش دهد.
هیسترکتومی: اگر دردها شدید بوده و سایر درمانها مؤثر نباشند، پزشک ممکن است عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) را تجویز کند. برای کنترل بیماری برداشتن تخمدان ها لازم نیست.
درمان خانگی آدنومیوز
برای تسکین درد لگن و کرامپهای مربوط به این بیماری این راهحلها را امتحان کنید:
استفاده از حمام آب گرم
قراردادن پدهای گرم روی شکم
- مصرف داروهای ضد التهابی که فروش بدون نسخۀ آنها آزاد است مانند ایبوپروفن (با نام تجاری Advil, Mortin IB,…).
زمان مراجعه به پزشک
وقتی بیمار در طول قاعدگی خود دچار خونریزیهای شدید و طولانیمدت شود یا کرامپهای شدید داشته باشد، به طوری که باعث اختلال در فعالیتهای روزمره فرد شود، باید به پزشک مراجعه کند.
برای اولین ملاقات با پزشک میتوانید به پزشک خانواده یا متخصص زنان مراجعه کنید.
قبل از ملاقات با پزشک فهرستی تهیه کنید. این فهرست میتواند شامل موارد زیر باشد:
علائم و نشانهها و زمان شروع آنها
تمام داروها، ویتامینها و مکملهایی که مصرف میکنید همراه با میزان مصرف آنها
اطلاعات پزشکی شامل سابقه زایمان و قاعدگی
سؤالاتی که میخواهید از پزشک بپرسید
از چه داروهایی می توانم برای بهبود علائم استفاده کنم؟
تحت چه شرایطی عمل جراحی را توصیه میکنید؟
آیا این مشکل بر توانایی بارداری من تأثیر میگذارد؟
اگر سؤالات دیگری به ذهن شما رسید تردید نکنید و آنها را از پزشک خود بپرسید.
سؤالاتی که پزشک از شما میپرسد
معمولاً این علائم چه موقع اتفاق می افتند؟
شدت علائم چقدر است؟
آخرین دورۀ قاعدگی شما چه زمانی بود؟
آیا میتوانید باردار شوید؟
آیا از روشهای کنترل بارداری استفاده میکنید؟ در این صورت از کدام روش استفاده میکنید؟
آیا این علائم مربوط به چرخه قاعدگی شما مربوط هستند؟
آیا چیزی باعث بهبود علائم در شما می شود؟
آیا چیزی باعث تشدید علائم در شما می شود؟
