پوست ، مو و ناخن
درماتیت تماسی به راش پوستی قرمز و همراه با خارش گفته می شود که در اثر تماس مستقیم یا غیرمستقیم با یک ماده یا واکنش آلرژیک نسبت به آن ایجاد می شود. این راش واگیردار یا تهدیدکنندۀ حیات نیست، اما می تواند آزاردهنده باشد.
بسیاری از مواد از قبیل صابون ، وسایل آرایشی، عطرها، زیورآلات و گیاهان می توانند چنین واکنش هایی را ایجاد کنند.
برای درمان موفقیت آمیز درماتیت، باید علت واکنش تان را شناسایی و از آن اجتناب کنید. اگر بتوانید از مواد حساسیت زا اجتناب کنید، راش پوستی معمولاً طی دو تا چهار هفته از بین خواهد رفت. برای تسکین پوست، می توانید از سرما، کمپرس سرد، کرم های ضد خارش استفاده کرده یا دیگر اقدامات خود مراقبتی را انجام دهید.
آشنایی با علائم درماتیت تماسی
درماتیت تماسی معمولاً در قسمت هایی از بدن ایجاد می شود که در تماس مستقیم با ماده ی آلرژی زا بوده اند-مثلاً ساق پایی که با پیچک سمی تماس داشته یا مچ دستی که زیر بند ساعت قرار داشته است.راش پوستی معمولاً بین چند دقیقه تا چند ساعت پس از تماس ایجاد شده و می تواند دو تا چهار هفته بر روی پوست باقی بماند.
علائم و نشانه های درماتیت تماسی عبارت اند از:
- راش قرمز
- خارش، که ممکن است شدید باشد
- پوست خشک، ترک خورده، و پوسته پوسته شده.
- برآمدگی و تاول، که گاهی اوقات با ترشح و زخم همراه است.
- تورم، سوزش یا حساس شدن به لمس
علت ایجاد درماتیت تماسی
درماتیت تماسی در اثر مواجه با موادی ایجاد می شود که پوستتان را تحریک پذیر کرده یا باعث ایجاد واکنش آلرژیک می شوند. ماده مدنظر می تواند یکی از هزاران آلرژن یا ماده ی تحریک کننده ی شناخته شده باشد. برخی از این مواد هم باعث درماتیت تماسی تحریکی و هم درماتیت تماسی آلرژیک شوند.
درماتیت تماسی تحریکی رایج ترین نوع درماتیت است. این واکنش پوستی غیر آلرژیک زمانی رخ می دهد که ماده ای لایه ی بیرونی و محافظ پوست را دچار آسیب می کند. برخی از افراد تنها پس از یکبار تماس با مواد تحریک کننده ی قوی به این نوع درماتیت دچار می شوند. دیگران پس از مواجهه ی مکرر با مواد تحریک کننده ی ضعیف نشانه های بیماری را نشان می دهند. برخی نیز با گذشت زمان نسبت به ماده ی مذکور مقاوم می شوند.
تحریک کننده های رایج عبارت اند از:
- حلال ها
- ایزوپروپیل الکل
- سفیدکننده ها و پودر یا مایع رخت شویی
- شامپوها و حالت دهنده های دائمی مو
- موادی که در هوا پخش می شوند مانند خاک اره یا پشم حیوانات
- گیاهان
- کودها و آفت کش ها
درماتیت تماسی آلرژیک زمانی رخ می دهد که ماده ای که نسبت به آن حساسیت دارید باعث شروع واکنش ایمنی در پوست می شود. این نوع درماتیت معمولاً بخش هایی را درگیر می کند که به صورت مستقیم با ماده آلرژی زا تماس دارند. بااین حال، می تواند در اثر ماده ای که از طریق غذا، ادویه جات، دارو، عمل های پزشکی یا دندان پزشکی وارد بدنتان شود نیز به وجود آید (درماتیت تماسی سیستمی). ممکن است پس از یکبار تماس با آلرژنی قوی مانند پیچک سمی دچار حساسیت شوید. در مورد آلرژن های ضعیف تر، به چندین مواجهه طی سال های پیاپی نیاز است. پس از ایجاد آلرژی (حساسیت) نسبت به یک ماده، حتی مقدار اندکی از آن برای شروع واکنش کافی است.
آلرژن های رایج عبارت اند از:
- نیکل، که در جواهرات،سگک کمربند، و دیگر وسایل به کار می رود.
- داروها، از قبیل کرم های آنتی بیوتیک و آنتی هیستامین های خوراکی
- بالسام پرو که در محصولات زیادی از قبیل عطر، لوازم آرایشی، دهان شویه و ادویه جات بکار می رود.
- فرمالدهید ، که در نگه دارنده ها، ضدعفونی کننده ها، و البسه وجود دارد.
- محصولات بهداشت فردی مانند خوشبوکننده های بدن، شامپو بدن، رنگ مو، لوازم آرایشی و لاک ناخن
- گیاهانی مانند پیچک سمی و مانگو که حاوی ماده ی به شدت آلرژی زایی به نام اوروشیول هستند.
- مواد موجود در هوا مانند گرده کهنه واش و اسپری های حشره کش
- محصولاتی که هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید باعث واکنش آلرژیک می شوند (درماتیت تماسی فتو آلرژیک )، مانند برخی از کرم های ضدآفتاب و داروهای خوراکی
کودکان به شیوه های معمول و همچنین در اثر مواجهه با پوشک، دستمال های تمیز کردن بچه، ضد آفتاب، لباس های دارای دکمه یا رنک مصنوعی و ...به این بیماری دچار می شوند.
عوامل خطرساز درماتیت تماسی
برخی از شغل ها و امور تفریحی شما را در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به درماتیت تماسی قرار می دهند، مانند:
- کارکنان فعال در زمینه مراقبت سلامت و دندانپزشکی
- کسانی که در زمینه فلزکاری فعالیت می کنند
- کارگران ساختمانی
- آرایشگرها و متخصصان آرایش و زیبایی
- مکانیک های خودرو
- غواصان و شناگران، به دلیل وجود لاستیک در ماسک یا عینک شنا
- نظافتچی ها
- باغبان ها یا کارگران کشاورزی
- آشپز ها و دیگر افراد فعال در حیطه غذا
در صورت خارش مکرر ناحیه آسیب دیده، پوست مرطوب شده و ترشحاتی خواهد داشت. این رطوبت مکان مناسبی برای رشد باکتری ها و قارچ ها بوده و می تواند باعث عفونت شود.
پیشگیری از درماتیت تماسی
اقدامات عمومی برای پیشگیری از درماتیت تماسی عبارت اند از:
- از مواد تحریک کننده و آلرژن ها اجتناب کنید. موادی که باعث حساسیت پوستی یا واکنش آلرژیک بدنتان می شوند را شناسایی و از آن ها اجتناب کنید.
- پوستتان را بشویید. اگر پس از تماس با ماده ای که باعث ایجاد راش پوستی شده است فوراً پوستتان را بشویید، احتمالاً بیشتر آن را از روی پوست پاک خواهید کرد. از صابون ملایم بدون رایحه و آب گرم برای شستشو استفاده کنید. همچنین، تمامی لباس ها یا وسایلی که با گیاه آلرژی زا، مثلاً پیچک سمی، تماس داشته اند را بشویید.
- لباس یا دستکش محافظ بپوشید. ماسک های صورت، عینک، دستکش و دیگر لوازم حفاظتی می توانند از شما در برابر مواد تحریک کننده، مانند تمیزکننده های خانگی محافظت کنند.
- با استفاده از اتو ، روی قسمت های فلزی لباس که در تماس مستقیم با پوستتان هستند (قلاب، کمربند یا دکمه)، وصله ی پارچه ای بچسبانید. بدین ترتیب، مثلاً از واکنش پوستی به دکمه های فلزی شلوار جین در امان خواهید بود.
- از کرم یا ژل محافظ استفاده کنید. این محصولات می توانند به عنوان لایه ی محافظ برای پوست عمل کنند. برای مثال، کرم های پوستی بدون نیاز به نسخه که حاوی بنتوکواتام هستند می توانند از واکنش بدن به پیچک سمی جلوگیری کرده یا شدت آن را کاهش دهند.
- از مرطوب کننده استفاده کنید. استفاده ی منظم از کرم مرطوب کننده می تواند به بهبود بیرونی ترین لایه ی پوست کمک کرده و پوستتان را نرم نگه دارد.
- از حیوانات خانگی دوری کنید. آلرژن های گیاهانی مانند پیچک سمی می توانند به بدن حیوانات خانگی چسبیده و به بدن انسان سرایت کنند.
تشخیص درماتیت تماسی
پزشک ممکن است پس از صحبت با شما در مورد نشانه ها و علائم، بتواند درماتیت تماسی را تشخیص و علت آن را شناسایی کند. برای مشخص کردن ماده ای که باعث واکنش تان شده است، پزشک سوالاتی را مطرح خواهد کرد. علاوه بر این، برای مشخص کردن الگوی بیماری و شدت آن، پوستتان را معاینه خواهد کرد.
پزشک ممکن است برای مشخص کردن آلرژیک بودنتان نسبت به یک ماده، توصیه به انجام پچ تست کند. درصورتی که علت راش پوستی تان مشخص نباشد یا عارضه به طور مکرر ظاهر می شود، انجام این تست مفید خواهد بود.
در این آزمایش، مقدار اندکی از آلرژن های بالقوه روی پچ های (وصله ها) چسبی قرار داده می شود. سپس این وصله ها به پوست چسبانده می شوند و به مدت دو تا سه روز روی آن باقی می مانند. هنگامی که پچ روی بدنتان قرار دارید، باید بدنتان را خشک نگه دارید.
بعد از این مدت، پزشک وصله ها را برمی دارد و پوستتان را برای یافتن واکنش های آلرژیک بررسی می کند. در صورت نیاز، آزمایش های بیشتری تجویز خواهد شد.
آشنایی با درمان درماتیت تماسی
اگر مراقبت خانگی نشانه ها و علائم تان را تسکین نمی دهند، پزشک احتمالاً برایتان دارو تجویز خواهد کرد. برخی از این دارو ها عبارت اند از:
- پمادها یا کرم های استروئید. این کرم ها یا پماد ها که به صورت موضعی استعمال می شوند ، راش پوستی ناشی از درماتیت تماسی را تسکین می بخشند. استروئید های موضعی روزانه یک یا دو بار به مدت دو تا چهار هفته استفاده می شوند.
- داروهای خوراکی. در موارد شدید، پزشک ممکن است کورتیکواستروئید ها را برای کاهش التهاب، آنتی هیستامین ها برای رفع خارش و یا آنتی بیوتیک ها را برای مبارزه با عفونت باکتریایی تجویز کند.
درمان خانگی درماتیت تماسی
برای کاهش خارش و تسکین التهاب پوست، توصیه های خودمراقبتی زیر را انجام دهید:
- از ماده ی تحریک کننده یا آلرژن اجتناب کنید. نکته ی اصلی، شناسایی ماده ی آلرژی زا و اجتناب از آن است. پزشک ممکن است فهرستی از محصولات را به شما بدهد که حاوی مواد آلرژی زا هستند. از پزشک خود بخواهید فهرستی از محصولاتی که فاقد چنین موادی هستند را نیز در اختیارتان قرار دهد. درصورتی که به یک فلز خاص بکار رفته در جواهرات حساسیت دارید، می توانید با قرار دادن مانعی بین پوستتان و فلز مدنظر، از جواهر استفاده کنید. برای مثال ، بخش داخلی دستبند را با یک نوار شفاف بپوشانید یا با لاک ناخن شفاف رنگ کنید.
- از کرم یا لوسیون ضد خارش بر روی ناحیه دچار عارضه استفاده کنید. کرم های بدون نیاز به نسخه پزشک که حاوی حداقل 1 درصد هیدروکورتیزون هستند می توانند به طور موقت خارش را کاهش دهند. می توان از پماد استروئیدهای یک یا دوبار در روز به مدت 2 تا 4 هفته استفاده کرد. همچنین، می توانید از پماد کالامین استفاده کنید.
- از دارو های خوراکی ضد خارش استفاده کنید. در صورت دید بودن خارش، استفاده از کورتیکواستروئید یا آنتی هیستامین بدون نیاز به نسخه مانند دیفن هیدرامین مفید خواهد بود.
- از کمپرس مرطوب و سرد بر روی ناحیه آسیب دیده استفاده کنید. پارچه ی نرمی را مرطوب کرده و آن را به مدت 15 تا 30 دقیق روی راش پوستی نگه دارید.
- از خارش راش پوستی اجتناب کنید. ناخن هایتان را کوتاه کنید. اگر نمی توانید جلوی خاراندن ناحیه ی آسیب دیده را بگیرید، با استفاده از لباس یا پارچه روی آن را بپوشانید.
- از دستانتان محافظت کنید. پس از شستشوی دست ها، به طور کامل خشکشان کنید. در طول روز از مرطوب کننده استفاده کنید. برای محافظت در برابر ماده ی مدنظرتان، از دستکش مناسبی استفاده کنید. برای مثال، اگر اکثر مواقع دست تان خیس است، دستکش های پلاستیکی که جنس داخلشان از پنبه است برایتان مناسب خواهد بود.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
در صورت بروز موارد ذیل به پزشک مراجعه کنید:
- راش آن قدر اذیتتان می کند که نمی توانید خوب بخوابید یا مانع فعالیت های روزانه تان می شود
- راش به صورت ناگهانی ایجاد شده، دردناک یا شدید است و یا بخش زیادی از بدن را دربر گرفته است.
- ظاهر پوستتان باعث خجالت و ناراحتی تان شده است.
- راش روی صورت یا دستگاه تناسلی تان ایجاد شده است.
در صورت بروز هر یک از موارد زیر، سریعاً به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کنید:
درصورتی که فکر می کنید پوستتان عفونت کرده است. تب و ترشح چرک از تاول از جمله علائم عفونت پوست هستند.
ریه ، چشم ، یا حفره بینی تان، احتمالاً در اثر استنشاق ماده آلرژی زا، دردناک یا متورم شده اند.
احساس می کنید که راش دیواره ی مخاطی دهان و مسیر گوارشی تان را دچار آسیب کرده است.
آماده شدن برای جلسه ملاقات با پزشک
احتمالاً اول به پزشک عمومی مراجعه خواهید کرد. ممکن است او شما را به متخصص پوست و مو ارجاع دهد. ازآنجایی که جلسه ملاقات با پزشک ممکن است کوتاه باشد، بهتر است با آمادگی کامل به مطب بروید
کارهایی که می توانید انجام دهید
- نشانه ها و علائم خود را بنویسید. زمان شروع هر یک و همچنین مدت زمان ادامه یافتن آن ها را بنویسید.
- از هر ماده ای که فکر می کنید باعث راش پوستی تان شده است اجتناب کنید.
- نام محصولاتی که جدیداً از آن ها استفاده می کنید و موادی که به طور مکرر با ناحیه آسیب دیده پوست تماس دارند را بنویسید.
- فهرستی از تمامی دارو ها و مکمل های دارویی که مصرف می کنید تهیه کنید. حتی بهتر است بطری ها و جعبه های آن ها و همچنین فهرستی از میزان مصرف و دستور مصرفشان را به مطب بیاورید. تمامی کرم ها و لوسیون های مصرفی را نیز با خود بیاورید.
سوالاتی که باید از پزشک بپرسید
برای درماتیت تماسی، برخی از سوالات اصلی که باید از پزشکتان بپرسید عبارت اند از:
- علت احتمالی نشانه ها و علائم من چیست؟
- برای تایید این تشخیص انجام آزمایش لازم است؟
- چه درمان هایی وجود دارد؟ کدام درمان را توصیه می کنید؟
- آیا این بیماری موقتی است یا مزمن؟
- می توانم بدون مصرف دارو صبر کنم تا ببینم خودبه خود خوب می شود یا نه؟
- آیا خارش باعث بیشتر شدن راش پوستی می شود؟
- ترکاندن تاول ها باعث بیشتر شدن راش می شود؟
- برای بهبود بیماری ام چگونه باید از پوستم مراقبت کنم؟
- در آینده چگونه می توانم از این بیماری پیشگیری کنم؟
سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد
پزشک احتمالاً سوالاتی از قبیل موارد زیر را از شما خواهد پرسید:
- اولین بار کی متوجه نشانه ها شدید؟
- هر چند وقت یکبار این نشانه ها را تجربه می کنید؟
- آیا نشانه ها گاهی اوقات ظاهر می شوند یا اینکه همیشه هستند؟ در طول هفته یا هنگام تعطیلات بهتر می شوند؟
- چیزی هست که ظاهراً باعث بهبود یا تشدید علائم تان می شود؟
- آیا جدیداً از صابون، لوسیون، لوازم آرایشی یا محصولات خانگی جدیدی استفاده کرده اید؟
- آیا در شغل یا امور تفریحی تان از محصولاتی استفاده می کنید که با پوستتان تماس مستقیم دارند؟
