زایمان زودرس

زایمان زودرس زمانی اتفاق می افتد که انقباضات منظم بعد از هفته 20 و قبل از هفته 37 بارداری به باز شدن دهانه رحم شما منجر شود.این نوع زایمان به تولد زودرس منجر خواهد شود. هر چه تولد زودرس زودتر اتفاق بیفتد، خطرات بیشتری برای سلامتی کودک شما به همراه خواهد داشت. بسیاری از نوزادان نارس (زودرس) باید در بخش مراقبت ویژه نوزادان بستری شوند و به مراقبت ویژه نیاز دارند. همچنین احتمال ابتلا نوزادان زودرس به معلولیت های ذهنی و جسمی طولانی مدت وجود خواهد داشت.اغلب، علت آن مشخص نیست. وجود برخی ریسک فاکتورها خطر این زایمان را افزایش می دهد، اما احتمال وقوع آن در زنان بارداری که هیچ فاکتور خطر شناخته شده ای ندارند نیز وجود دارد. در بخش بعد با علائم و نشانه های زایمان زودرس آشنا خواهید شد.

آشنایی با علائم زایمان زودرس

احساس منظم یا مکرر سفتی یا انقباض در ناحیه شکم

کمردرد خفیف ثابت و خسته کننده

احساس فشار در ناحیه لگن یا بخش پایینی ناحیه شکمی

گرفتگی های خفیف شکم

 لکه بینی واژن یا خونریزی خفیف

 پارگی زودرس کیسه آب (جریان یا نشت پیوسته مایع بعد از پارگی غشای اطراف جنین)

 تغییر در نوع ترشحات واژن (آبکی، شبه مخاط یا خونین)

عوامل خطرساز زایمان زودرس

احتمال وقوع زایمان زودرس در هر حاملگی وجود دارد. عوامل مؤثر بر افزایش خطر آن عبارتند از:

 زایمان زودرس یا تولد زودرس، به ویژه در آخرین بارداری یا بیش از یک بارداری قبلی

 بارداری دوقلو، سه قلو یا چندقلو

وجود مشکل در رحم، دهانه رحم یا جفت

سیگار کشیدن یا استفاده از مواد مخدر

عفونت های خاص، به ویژه مایعات آمنیوتیک و دستگاه تناسلی تحتانی

 برخی از بیماری های مزمن مانند فشار خون بالا و دیابت

وقایع استرس زا در زندگی مانند مرگ یکی از عزیزان

بیش از حد زیاد بودن مقدار مایع آمنیوتیک (پلی هیدرامنیوس)

 خونریزی واژن در دوران بارداری

 نقص مادرزادی جنین

 فاصله بین دو بارداری کمتر از شش ماه باشد

عفونت لثه (بیماری پریودنتال)

اما عوارض آن تولد نوزاد نارس است که عوارض زیادی مثل وزن کم هنگام تولد، مشکلات تنفسی، نقص اندام ها و مشکلات بینایی را برای کودک شما به همراه خواهد داشت. در کودکانی که به طور زودرس به دنیا آمده اند نیز ریسک ابتلا به ناتوانی در یادگیری و مواجهه با مشکلات رفتاری بالاتر است.

پیشگیری از زایمان زودرس

مراقبت منظم در دوران بارداری: ویزیت های مکرر مادر در دوران بارداری و قبل از تولد به کنترل سلامت مادر و کودک کمک می کند. هر علامت یا نشانه ای که شما را نگران کننده با پزشک خود در میان بگذارید. اگر سابقه یا علائمی از زایمان زودرس دارید، باید تعداد دفعات مراجعه شما به پزشک در دوران بارداری افزایش یابد.

استفاده از یک رژیم غذایی سالم: بر اساس یافته های برخی تحقیقات تغذیه با رژیم غذایی سرشار از چربی های غیر اشباع (PUFAها) خطر تولد زودرس را کاهش می دهد. PUFA در آجیل، دانه های روغنی، ماهی ها و روغن های دانه های روغنی وجود دارد.

پرهیز از مصرف مواد و داروهای غیرمجاز: سیگار را ترک کنید. از پزشک خود بخواهید یک برنامه ترک سیگار برای شما تجویز کند. مصرف داروهای غیرمجاز نیز مجاز نیست.

رعایت فاصله بین دو بارداری: بر اساس یافته های برخی تحقیقات در صورتی که فاصله بین دو بارداری کمتر از شش ماه باشد، احتمال زایمان زودرس افزایش می یابد. در مورد فاصله زمانی میان دو بارداری با پزشک خود مشورت کنید.

احتیاط در استفاده از فناوری کمک باروری (ART): اگر قصد دارید با استفاده از ART باردار شوید، به تعداد جنین کاشته شده توجه کنید. حاملگی های چندقلویی خطر زایمان زودرس را افزایش می دهد.

مصرف داروهای پیشگیرانه. در صورتی که سابقه تولد زودرس داشته باشید، پزشک شما از سه ماهه دوم بارداری تجویز مصرف دوز های هفتگی از نوعی از هورمون پروژسترون به نام هیدروکسی پروژسترون کاپروات را شروع می کند و این موضوع تا هفته 37 بارداری ادامه می یابد. افزون بر این، ممکن است پزشک شما تزریق درون واژنی پروژسترون را به عنوان یک اقدام پیشگیرانه در برابر زایمان زودرس تجویز کند. اگر کوتاهی گردن رحم شما قبل از هفته 24 بارداری تشخیص داده شود، ممکن است پزشک شما تجویز مصرف پروژسترون را تا هفته 37 بارداری شما ادامه دهد.

تشخیص زایمان زودرس

پزشک شما با بررسی سابقه پزشکی و عوامل خطر زایمان زودرس، علائم و نشانه های شما را ارزیابی می کند. اگر دچار انقباضات منظم رحم هستید و فرایند نرم شدن، نازک و باز شدن (گشاد شدن) گردن رحم قبل از  هفته 37 بارداری آغاز شده است، به احتمال زیاد تشخیص پزشک شما زایمان زودرس خواهد بود.

آزمایش ها و روش های تشخیص زایمان زودرس عبارتند از:

معاینه لگن. در این معاینه، پزشک شما استحکام و حساسیت رحم و اندازه و موقعیت کودک را ارزیابی می کند. اگر کیسه آب شما پاره نشده باشد و نگرانی از بابت قرارگیری جفت در دهانه رحم (جفت جلدی) وجود نداشته باشد، ممکن است پزشک معاینه لگن را با هدف اطلاع از شرایط رحم و تشخیص آغاز فرآیند باز شدن دهانه انجام دهد. همچنین، ممکن است پزشک رحم شما را از نظر وجود خونریزی نیز بررسی کند.

سونوگرافی. احتمالا برای اندازه گیری طول گردنه رحم سونوگرافی ترانس واژینال تجویز می شود. البته برای بررسی مشکلات جنین یا جفت، تأیید موقعیت جنین، ارزیابی حجم مایع آمنیوتیک و تخمین وزن جنین نیز از سونوگرافی استفاده می شود.

 پایش وضعیت رحم. ممکن است پزشک برای اندازه گیری طول مدت و فاصله بین انقباضات از پایش رحم استفاده کند.

تست های آزمایشگاهی. ممکن است پزشک شما با نمونه برداری از ترشحات واژینال شما، شرایط را از لحاظ وجود برخی عفونت ها و فیبرنکتین جنین (ماده ای که مانند چسب بین کیسه جنین و دیواره رحم عمل می کند و در حین زایمان تخلیه می شود) بررسی کند. این نتایج به همراه سایر عوامل خطر بررسی خواهد شد. همچنین با بررسی نمونه ادراری می توان بدن شما را از نظر وجود باکتری های خاص آزمایش کرد.

آشنایی با درمان زایمان زودرس

هنگام زایمان هیچ دارو یا روش جراحی برای توقف زایمان وجود ندارد. با این حال، ممکن است پزشک داروهای زیر را تجویز کند:

کورتیکواستروئیدها: اگر بین هفته های 24 و 34 بارداری باشید ، ممکن است پزشک شما برای سرعت بخشیدن به بلوغ ریه کودک تزریق استروئیدهای قوی را تجویز کند. اگر در معرض خطر این نوع زایمان طی هفت روز آینده هستید، احتمالا تزریق کورتیکواستروئیدها از هفته 23 بارداری آغاز می‎شود. علاوه بر این، اگر بین هفته های 34 و 36 به اضافه شش روز از بارداری و طی هفت روز آتی در معرض خطر زایمان زودرس باشید و قبلا داروی کورتیکواستروئیدی تزریق نکرده باشید نیز ممکن است پزشک تزریق داروهای استروئیدی را برای شما تجویز کند.  اگر کمتر از 34 هفته باردار باشید و در معرض خطر زایمان زودرس طی هفت روز آینده هستید و از دوره قبلی تزریق داروی کورتیکواستروئیدی به شما بیش از 14روز گذشته باشد، ممکن است تزریق تکرار شود.

سولفات منیزیم: در صورت وجود ریسک بالای زایمان زودرس در فاصله هفته های 24 و 32 بارداری، ممکن است پزشک برای شما سولفات منیزیم تجویز کند. بنابر نتایج برخی پژوهش ها، مصرف سولفات منیزیم خطر ابتلا به یک نوع خاص از آسیب مغزی (فلج مغزی) را برای نوزادانی که قبل از هفته 32 بارداری متولد می شوند، کاهش می دهد.

توکلیتیک: ممکن است پزشک شما برای متوقف کردن انقباضات دارویی به نام توکولیتیک برای شما تجویز کند. این دارو نهایتا دو روز زایمان زودرس را به تعویق می اندازند؛ زیرا علت اصلی زایمان زودرس را برطرف نمی کند. با این وجود، ممکن است همین تأخیر برای تأثیرگذاری بیشتر کورتیکواستروئیدها یا در صورت لزوم، انتقال شما به مراکز دارای بخش مراقبت های ویژه نوزاد نارس کافی باشد. در صورت داشتن شرایط خاص مانند فشار خون بالای ناشی از بارداری، پزشک برای شما توکلیتیک تجویز نمی کند.

درمان از طریق جراحی:

عمل جراحی موسوم به سرکلاج دهانه رحم به خانم هایی که به دلیل کوتاهی گردنه رحم دچار زایمان زودرس می شوند، کمک می کند. در این روش، دهانه رحم با بخیه های قوی بسته می شود. معمولا این بخیه ها پس از 36 هفته کامل بارداری برداشته می شوند. اما در صورت لزوم می توان بخیه ها را زودتر برداشت.

سرکلاج دهانه رحم در شرایطی تجویز می شود که شما کمتر از 24 هفته از بارداری را گذرانده باشید، سابقه تولد زودرس داشته باشید و سونوگرافی نشان دهد که دهانه رحم شما در حال باز شدن یا طول گردنه رحم شما کمتر از 25 میلی متر است.

انقباضات زودرس ممکن است از نوع انقباضات Braxton Hicks باشند، این نوع انقباض ها شایع هستند و لزوماً به معنای باز شدن دهانه رحم شما نیستند. اگر دچار انقباضاتی هستید که فکر می کنید ممکن است علامت این زایمان باشد، راه بروید، استراحت کنید یا تغییر موقعیت دهید. این عمل می تواند انقباضات کاذب را متوقف کند. اما اگر شما در شرایط زایمان زودرس باشید، انقباضات همچنان ادامه خواهد یافت.

آماده شدن برای مراجعه به پزشک

در صورت تشدید نشانه ها و علائم زایمان زودرس بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. بسته به شرایط، ممکن است به اقدامات بهداشتی فوری نیاز داشته باشید.

موارد زیر ضمن کمک به آماده شدن شما برای ویزیت پزشکی، انتظارات شما از پزشک را نیز تشریح می کند.

اقداماتی که می‎توانید انجام دهید:

قبل از مراجعه به پزشک ممکن است بخواهید،

در مورد محدودیت های قبل از ویزیت سؤال کنید. در اکثر موارد شما فورا ویزیت خواهید شد. در غیر این صورت، در باره لزوم یا عدم لزوم محدود نمودن فعالیت خود حین انتظار برای ویزیت سوأل کنید.

از دوست یا یکی از اعضای خانواده خود بخواهید که برای ویزیت شما را همراهی کند. ممکن است ترس شما از احتمال زایمان زودرس، تمرکز بر گفته های پزشک را دشوار کند. اما همراه شما می تواند در به خاطر سپردن تمام اطلاعات به شما کمک کند.

سؤالاتی را که می خواهید از پزشک خود بپرسید، یادداشت کنید. به این ترتیب، هیچ سوأل مهمی را فراموش نخواهید کرد و بیشترین استفاده را از جلسه ویزیت پزشکی خود خواهید برد.

سوالاتی که باید از پزشک بپرسید 

آیا زایمان من نزدیک است؟

با انجام چه اقداماتی می توانم به طولانی تر شدن دوره بارداری کمک کنم؟

آیا امکانات درمانی لازم برای کمک به نوزاد در این مرکز پزشکی وجود دارد؟

علائم و نشانه هایی که با دیدن آن ها باید با شما تماس بگیرم، کدامند؟

علائم و نشانه هایی که با دیدن آن ها باید به بیمارستان مراجعه کنم، کدامند؟

خطرات تولد زودهنگام فرزند من چیست؟

سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد 

احتمالا پزشک سوألاتی از شما خواهد پرسید که از آن میان می توان به موارد زیر اشاره کرد.

نخستین بار کی متوجه وجود این علائم و نشانه ها در خود شدید؟

آیا دچار انقباض هستید؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، تعداد این انقباضات در هر ساعت چند تاست؟

 آیا خون ریزی یا تغییری در ترشحات واژینال خود داشته اید؟

 آیا بیماری عفونی داشته اید؟ تب دارید؟

 سابقه بارداری، سقط جنین یا جراحی های رحم یا گردنه رحمی دارید که من از آن مطلع نباشم؟

سیگار می کشید؟ چه میزان؟

فاصله محل زندگی شما از بیمارستان چقدر است؟

 با احتساب زمان لازم برای انتقال و مراقبت از کودکان، در مواقع اضطراری چه مدت طول می کشد تا خود را به بیمارستان برسانید؟

زایمان زودرس خطرات جدی برای کودک به دنبال دارد. برای داشتن تشخیص درست و افزایش شانس خود برای تولد یک فرزند سالم با پزشک معالج خود همکاری کنید.

مقابله و حمایت:

اگر در معرض خطر این زایمان هستید، ممکن است بابت بارداری خود نگران باشید. این امر به ویژه در شرایط داشتن سابقه زایمان زودرس یا تولد زودرس صادق است. در مورد راه های سالم کسب و حفظ آرامش با پزشک خود مشورت کنید.