پوست ، مو و ناخن
سوختگی ناشی از گرما، قرارگیری بیش از حد در معرض اشعه خورشید یا سایر اشعهها همچنین آسیبهای ناشی از تماس شیمیایی و الکتریکی سوختگی نام دارد. سوختگی میتواند یک مشکل خفیف پزشکی یا یک وضعیت اورژانسی کشنده باشد به صورتی که زندگی بیمار را تهدید کند.
درمان آن به موقعیت و شدت بافت آسیب دیده بستگی دارد. آفتاب سوختگیها و تاولهای کوچک ناشی از آب جوش را میتوان در منزل درمان کرد. سوختگیهای عمیق و گسترده نیازمند مراقبتهای پزشکی فوری هستند. برخی از این بیماران باید در مراکز خاص سوانح و سوختگی درمان شوند و تحت درمان های تکمیلی طولانی مدت قرار گیرند.
آشنایی با علائم سوختگی
این عارضه علائم متعددی دارد و نوع علائم به عمق آسیب وارد شده بستگی دارد. ظهور علائم و نشانهها 2-1 روز طول میکشد.
سوختگی درجه 1: این نوع سوختگی خفیف است و تنها خارجیترین لایه پوست (اپیدرم) را تحت تأثیر قرار میدهد. قرمزی پوست و درد از علائم این نوع سوختگی است.
سوختگی درجه 2: در این نوع سوختگی اپیدرم و دومین لایه پوست (درم غشاء میانی پوست) تحت تاثیر قرار میگیرد. سوختگی درجه دو میتواند باعث آماس و قرمزی یا سفید شدن پوست یا لکه لکه شدن آن شود. ممکن است این نوع سوختگی باعث تاولزدن و درد شدید شود. همچنین سوختگیهای درجه دو میتوانند باعث پدید آمدن اسکار پوستی شوند.
سوختگی درجه 3: در این نوع سوختگی لایه چربی زیر سطح پوست آسیب میبیند. ممکن است نواحی آسیب دیده سیاه، قهوهای یا سفید شوند و پوست ظاهری چرم مانند پیدا کند. سوختگی درجه سه میتواند عصبها را تخریب کند و باعث بی حسی شود.
علت ایجاد سوختگی
این بیماری علل متعددی دارد. برخی از آن ها عبارتند از:
- آتش
- آب داغ یا بخار
- فلز، شیشه یا سایر اشیاء داغ
- جریانهای الکتریکی
- سوختگی در اثر اشعه، مانند اشعه ایکس
- نور خورشید یا سایر منابع اشعه ماوراء بنفش مانند تخت مخصوص برنزه کردن
- مواد شیمیایی مانند اسیدهای قوی، قلیاها، تینر رنگ کاری یا بنزین
- سوء مصرف
مشکلات ناشی از سوختگی
مشکلات ناشی از سوختگیهای عمیق یا گسترده میتواند شامل موارد زیر باشد:
- عفونت باکتریایی که میتواند منجر به عفونت خون و گسترش عفونت در جریان خون شود (سپسیس).
- از دست دادن مایعات بدن شامل کاهش حجم خون (هیپوولمی)
- کاهش شدید و خطرناک دمای بدن (هیپوترمی)
- مشکلات تنفسی ناشی از ورود دود یا هوای داغ به دستگاه تنفسی
- ایجاد اسکارها یا نواحی برآمده ناشی از رشد بیشاز حد بافت اسکار (لکوئید یا بافت مردگی)
- پدید آمدن مشکلات استخوان و مفاصل مانند زمانی که بافت اسکار باعث چروکیدگی (کوتاه شدن) و سفت شدن پوست، ماهیچهها یا تاندونها میشود (کنتراکچر یا انقباض)
پیشگیری از سوختگی
اقدامات لازم برای کاهش خطر سوختگی های رایج خانگی عبارتند از:
- هرگز وسایل آشپزی را بیمحابا روی اجاق گاز رها نکنید.
- قابلمه را به صورتی روی اجاق گاز قرار دهید که دستههای قابلمه به سمت پشت گاز (یعنی دور از شعلۀ گاز) باشند.
- هنگام آشپزی کودک بغل نکنید.
- مایعات داغ را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی خود قرار دهید.
- وسایل برقی را دور از آب در جای مطمئن نصب کنید.
- قبل از غذا دادن به کودک دمای غذا را بررسی و کنترل کنید.
- بطری شیر کودک را در مایکروویو داغ نکنید.
- هنگام آشپزیکردن لباسهای خیلی گشاد نپوشید. زیرا احتمال آتشگرفتن لباسها در حین کار وجود دارد.
- در صورت حضور یک کودک خردسال، او را از منابع گرمایی مانند اجاق گاز، کبابپز روباز، منقل و شومینه و بخاری های مخصوص گرمکردن فضای آزاد دور نگهدارید.
- قبل از قراردادن کودک در صندلی کودک مخصوص اتومبیل تسمهها، را برای اطمینان از عدم وجود گرما، بررسی کنید.
- زمانی که از اتو و سایر ابزار مشابه آن استفاده نمیکنید، آنها را از برق بکشید و دور از دسترس کودکان قرار دهید.
- پریزهای برق را که مورد استفاده نیستند با سرپوشهای مخصوص بپوشانید. مراقب کابلها و سیمهای برق باشید. اگر سیم و کابل ها در جای نامناسبی قرار دارند که کودک به آنها دسترسی دارد باید آنها در محل مناسبی محکم کنید. در غیر اینصورت امکان دارد کودکان سیمها را بجوند و باعث بروز خطرات جدی شود.
- اگر سیگاری هستید هرگز در رختخواب سیگار نکشید.
- در تمام طبقات منزل خود آژیر اعلام خطر آتش نصب کنید. حداقل سالی یکبار آژیرها را بررسی و باتریهای آنها را تعویض کنید.
- در تمام طبقات منزل خود کپسول آتشنشانی نصب کنید.
- همیشه هنگام کار با مواد شیمیایی از عینک محافظ و لباس مخصوص استفاده کنید.
- مواد شیمیایی، کبریت و فندکها را دور از دسترس کودکان قرار دهید.
تشخیص سوختگی
هنگام مراجعه به پزشک برای درمان این عارضه، پزشک ابتدا با بررسی پوست بیمار شدت آن را ارزیابی میکند. اگر سوختگی بیش از 10 درصد کل سطح بدن یا پاها، صورت، یا کشاله ران را دربرگرفته باشد یا میزان سوختگی طبق معیارهای مورد تایید انجمن سوختگی آمریکا باشد، پزشک دستور انتقال بیمار به مرکز سوانح و سوختگی را میدهد.
پزشک سایر صدمات واردشده را بررسی میکند و براساس تشخیص خود ممکن است موارد زیر را تجویز کند:
- انجام آزمایش
- تصویربرداری اشعه ایکس
- سایر شیوههای تشخیصی
آشنایی با درمان سوختگی
اغلب سوختگیهای خفیف در منزل قابل درمان هستند. این نوع عارضهها در دو هفته درمان میشوند.
در سوختگیهای شدید، بعد از کمکهای اولیه و ارزیابی جراحت درمانهای مختلفی انجام میشود. از جمله این درمانها عبارتند از: تجویز و مصرف دارو، پانسمان و باندپیچی و عمل جراحی.
هدف از درمان کنترل درد، برداشتن بافتهای مرده، پیشگیری از عفونت، کاهش خطر بروز اسکار و احیاء کارایی و عملکرد بدن است. افرادی که دچار سوختگی شدید شدهاند باید در مراکز خاص درمان سوختگی تحت درمان قرار گیرند. ممکن است این بیماران به پیوند پوست نیاز داشته باشند تا از این طریق زخمهای عمیق آنها پوشانده شود. همچنین ممکن است این بیماران نیازمند حمایت عاطفی و مراقبتهای تکمیلی طولانی مدت مانند فیزیوتراپی باشند.
آشنایی با درمان دارویی
در سوختگی های شدید ، بیمار بعد از دریافت کمکهای اولیه تحت مراقبت های پزشکی قرار میگیرد. این مراقبت ها شامل داروها، فرایندها و فراورده هایی است که روند بهبود بیمار را ارتقاء میدهد. درمانهای مراقبتی عبارتند از:
- درمانها بر پایه آب: تیم مراقبت پزشکی میتواند با استفاده از تکنیکهایی مانند Mist therapy ultrasound بافت زخمی را تمیز و تحریک کند.
- استفاده از مایعات برای پیشگیری از دی هیدراسیون (کمشدن آب بدن): ممکن است بیمار به تزریق مایعات داخل وریدی (IV) نیاز داشته باشد. این عمل مانع کم آبی بدن و همچنین مانع نارسایی اندامها می شود.
- داروهای مخصوص درد و اضطراب: فرایند درمان سوختگی به طور غیر قابل باوری دردناک است و ممکن است بیمار به مورفین و داروهای ضداضطراب (به ویژه هنگام تعویض لباس) نیاز داشته باشد.
- کرمها و پمادهای سوختگی: اگر بیمار به مرکز مراقبت سوختگی منتقل نشود تیم مراقبت پزشکی میتواند برای درمان زخم از انواع کرمها و پمادهای موضعی مانند باسیتراسین و سیلور سولفات (سیلوادن) استفاده کند. استعمال این کرمها و پمادها به پیشگیری از عفونت کمک میکند و باعث بسته شدن زخم میشود.
- باندپیچی و زخم بندی: ممکن است (براساس تشخیص پزشک) تیم مراقبت با استفاده از باندهای ویژه سوختگی زخمها را بپوشاند. این عمل میتواند به بهبود زخمها کمک کند. اگر بیمار به مرکز درمان سوختگی منتقل شود احتمالاً زخم با گاز استریلِ خشک پوشانده میشود.
- داروهای مقابله کننده با عفونت: در صورت عفونیشدن زخمها بیمار به تزریق داخل وریدی آنتی بیوتیکها نیاز پیدا میکند.
- تزریق واکسن کزاز: ممکن است پزشک بعد از مشاهده و معاینه آسیبهای سوختگی تزریق واکسن کزاز را تجویز کند.
انجام فیزیوتراپی و کاردرمانی
اگر سوختگی وسیع باشد، به ویژه اگر مفاصل را دربرگرفته باشد، ممکن است بیمار به فیزیوتراپی و انجام تمرینهای آن نیاز داشته باشد. فیزیوتراپی باعث انبساط پوست میشود. بنابراین، انعطاف پذیری مفاصل حفظ میشود. تمرینهای دیگر نیز میتوانند قدرت و هماهنگی ماهیچهای را افزایش دهند. اگر بیمار در انجام فعالیتهای عادی روزانه دچار مشکل شود، کاردرمانی میتواند مفید باشد.
درمان از طریق جراحی
ممکن است بیمار به یک یا برخی از فرایندهای زیر نیاز داشته باشد:
- کمک نفس: اگر بیمار از ناحیه صورت یا گردن دچار سوختگی شده باشد، احتمالاً تورم گلو باعث بستهشدن راه هوایی میشود. در چنین موقعیتی پزشک برای تامین اکسیژن مورد نیازِ ششهای بیمار لولهای به نای میفرستد.
- تغذیه با لوله: باید تغذیه بیمارانی که دچار سوختگی شدید شدهاند یا دچار سوءتغذیه هستند مورد توجه قرار گیرد. پزشک می تواند از طریق لوله های بینی لوله تغذیه را به داخل معده بفرستد.
- تسهیل جریان خون اطراف زخم: اگر پوست زخم عضو آسیبدیده را بطور کامل دربرگیرد پوست سفت و سخت شده و مانع جریانیافتن خون در عضو آسیبدیده میشود. اگر سوختگی در ناحیه سینه باشد پوستِ زخمی که اطراف سینه را کاملاً دربرگرفته میتواند باعث مشکل تنفسی شود. پزشک میتواند با بریدن آن قسمت از پوست فشار وارده بر سینه را کاهش دهد.
- پیوند پوست: پیوند پوست شیوهای جراحی است که در آن بخش هایی از پوست سالم بیمار جایگزین بافت سوخته و اسکار میشود. بهعنوان یک راهحل موقت میتوان از پوست اهدایی یا پوست خوک استفاده کرد.
- جراحی پلاستیک: جراحی پلاستیک (بازسازی) میتواند ظاهر اسکارهای ناشی از سوختگی را بهبود بخشد و انعطاف پذیری مفاصلی را که تحت تأثیر اسکار قرار گرفتهاند افزایش دهد.
آشنایی با درمان خانگی
- برای درمان سوختگی های خفیف این مراحل را دنبال کنید:
- خنک کردن سوختگی: تا زمان تسکین درد قسمت آسیب دیده را زیر آب خنک روان (نه سرد) بگیرید یا با استفاده از کمپرس مرطوب و خنک درد را آرام کنید. از یخ استفاده نکنید. قرار دادن مستقیم یخ روی سوختگی میتواند آسیب بیشتری به بافت وارد کند.
- خارج کردن حلقه، انگشتر یا سایر اشیاء تنگ: سعی کنید این کار را به آرامی و سریع قبل از متورم شدن محل آسیب انجام دهید.
- تاولها را نترکانید: تاولهای آبدار مانعی در برابر عفونت هستند. درصورتی که تاولی بترکد محل را با استفاده از آب و یک صابون ملایم تمیز کنید و روی آن یک پماد آنتی بیوتیک بمالید. ولی در صورت خارش مصرف پماد را قطع کنید.
- استفاده از لوسیون: وقتی محل سوختگی کاملاً خنک شد روی آن یک لوسیون یا مرطوب کننده حاوی آلوئه ورا بمالید. این کار مانع خشکی محل سوختگی شده و درد را تا حدودی تسکین میدهد.
- باندپیچی: روی محل سوختگی را با گاز استریل بانداژ (از جنس پنبه بدون کرک و پرز) ببندید. البته باید توجه داشت که برای جلوگیری از وارد شدن فشار روی محل آسیبدیده باید باند بهآرامی و نرم و آزاد دور محل آسیبدیده پیچیده شود. باندپیچی مانع تماس هوا با سوختگی شده، درد را کاهش میدهد و از پوست تاولزده محافظت میکند.
- مصرف داروهای مسکن: داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن (نام تجاری ادویل، مورتین IB و...)، ناپروکسن سدیم (آلیوی) یا استامینوفن (تایلنول) میتوانند در تسکین درد موثر باشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
در صورت بروز این موارد به پزشک مراجعه کنید:
- سوختگیهایی که دستها، پاها، صورت، کشالۀ ران، کفلها، مفصل بزرگ یا قسمت زیادی از بدن را دربرگرفتهاند.
- سوختگیهای عمیق یعنی سوختگیهایی که تمام لایههای پوست یا حتی بافتهای عمیقتر پوست را دربرمیگیرد.
- سوختگیهایی که باعث چرمی شدن ظاهر پوست میشوند.
- سوختگیهایی که در آن عضو آسیبدیده حالت زغال مانند و سیاه پیدا میکند یا لکه های سیاه، سفید یا قهوهای روی عضو باقی میماند.
- سوختگیهای ناشی از مواد شیمیایی یا جریان الکتریسیته
- ایجاد مشکل تنفسی در اثر آسیب راههای تنفسی و هوایی
تا رسیدن کمکهای اورژانسی اقدامات کمکهای اولیه را انجام دهید.
درصورت مشاهده این علائم با پزشک خود تماس بگیرید:
- علائم عفونت مانند ترشحات زخم، افزایش درد، قرمزی و تورم
- سوختگی یا تاول بزرگ بصورتی که بعد از دو هفته بهبود نیابد.
- ظهور علائم جدید و غیرقابل توضیح
- اسکارهای پوستی شدید
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در سوختگی دستها، پاها، صورت، کشاله ران، کفل، مفصل بزرگ یا بخش گستردهای از بدن بیمار باید تحت مراقبت پزشکی اورژانسی قرار گیرد. ممکن است پزشک اورژانس دستور معاینه بیمار توسط متخصص پوست، متخصص سوختگی، جراح یا سایر متخصصین را صادر کند.
در سوختگیهای دیگر ممکن است بیمار نیازمند مراجعه به پزشک خانواده باشد. اطلاعاتی که در اینجا میآید به شما کمک میکند تا برای ملاقات با پزشک آماده باشید.
فهرستی از اطلاعاتی که میخواهید بپرسید تهیه کنید.
- آیا این نوع سوختگی به درمان نیاز دارد؟
- گزینه های درمانی برای این نوع سوختگی کدام است؟ نقاط قوت و ضعف آنها چیست؟
- آیا این عارضه خود به خود بهبود مییابد؟
- آبا برای درمان آن دارو تجویز میکنید یا میتوانم از داروهای بدون نسخه استفاده کنم؟
- نتایج ناشی از سوختگی و درمان آن چیست؟
- مادامی که زخم بهبود یابد باید چه مراقبتهایی انجام دهم؟
- در صورت نیاز به مراقبتهای تکمیلی چه اقداماتی انجام دهم؟
- بعد از بهبودی احتمال دارد چه تغییراتی در پوست من بوجود آید؟
سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد:
- احتمالاً پزشک نیز سوالاتی از شما خواهد پرسید. برخی از سوالات احتمالی عبارتند از:
- سوختگی چگونه اتفاق افتاد؟
- آیا علائم دیگری نیز دارید؟
- آیا دچار مشکلات و بیماریهای زمینهای دیگر مانند دیابت هستید؟
- آیا درمانهای خانگی نیز انجام دادهاید؟ و چه درمانهایی؟
- آیا شاهد تغییراتی در ظاهر سوختگی بودهاید؟
مقابله و حمایت
مقابله با آسیب ناشی از این عارضه و مدیریت آن می تواند به یک چالش تبدیل شود. به ویژه اگر قسمت وسیعی از بدن را دربرگرفته باشد یا قسمتهایی از بدن که در معرض نگاه دیگران هستند (مانند دست یا صورت) دچار سوختگی شده باشند. ایجاد اسکار، کاهش تحرک و جراحی های احتمالی نیز به این مشکلات افزوده میشوند.
بیمار میتواند با پیوستن به گروههای حامی و افراد دیگری که وضعیتی مشابه یا سوختگیهای شدید تر داشتهاند تجربیات خود را با آنها به اشتراک بگذارد و دردهای روحی و جسمی خود را بازگو کند. صحبت کردن درباره مشکلات پیشآمده و بازگویی تجربیات با افرادی که چالشهای مشابه داشته اند میتواند بیمار را تسکین دهد
