بوتولیسم چیست و چه علائمی دارد؟
بوتولیسم، یک بیماری نادر اما بسیار جدی است که از طریق غذا، تماس با خاک آلوده یا از طریق زخم باز منتقل می‌شود. بدون درمان مناسب، بوتولیسم می‌تواند منجر به فلج شدن، مشکلات تنفسی و مرگ شود. این بیماری سه نوع اصلی دارد:
- نوزادانی که تحت تاثیر این بیماری قرار میگیرند
- غذا های کنسرو شده
- زخم باز
علت این بیماری، سم باکتری به نام کلستریدیوم بوتولینوم است. این باکتری در دسته باکتری‌های بی‌هوازی جای دارد، یعنی تنها در محیط‌های بدون هوا رشد می‌کند. برخی از منابع غذایی، سالانه ده‌ها مورد ابتلا به بوتولیسم در کشور ما رخ می‌دهد، که بیشتر به دلیل مصرف غذای آلوده است. خوشبختانه امروزه می‌توان بوتولیسم را درصورت تشخیص سریع، به خوبی و بدون عارضه درمان کرد، با این حال در مواردی، این بیماری ممکن است باعث مرگ بیمار شود.
علائم بوتولیسم چیست؟
علائم بوتولیسم می‌تواند از شش ساعت تا ۱۰ روز پس از عفونت اولیه ظاهر شود. به طور میانگین، این زمان بین ۱۲ تا ۳۶ ساعت پس از خوردن مواد غذایی که تمیز نیستند. علائم اولیه بوتولیسم در نوزادان عبارتند از:
- یبوست
- غذا نخوردن و مشکل در بلع
- خستگی
- تحریک پذیری
- راه افتادن آب دهان
- افتادگی پلک
- گریه ضعیف
- از دست دادن کنترل سر
- فلج شدن اندام‌ها
علائم بوتولیسم ناشی از غذا یا زخم عبارتند از:
- مشکل در بلع یا صحبت کردن
- ضعف دو طرفه عضلات صورت
- تاری دید
- افتادگی پلک
- مشکل در تنفس
- تهوع، استفراغ و درد شکم (فقط در بوتولیسم ناشی از غذا)
- فلج شدن اندام‌ها
علل بوتولیسم چیست؟
طبق آمارها، حدود ۶۵ درصد موارد بوتولیسم در نوزادان یا کودکان کمتر از ۱ سال رخ می‌دهد. ذرت، نمونه ی از محصولاتی است که میتوانند باعث این نوع بیماری شوند. این هاگ‌ها میتوانند در داخل روده نوزاد رشد کنند و سم بوتولیسم را آزاد کنند. در کودکان با سنین بالاتر و در بزرگسالان این اتفاق نمی‌افتد، زیرا دفاع طبیعی بدن و باکتری‌ها و میکروبیوم طبیعی روده از رشد هاگ‌ها جلوگیری می‌کند. همچنین ورود هاگ باکتری به زخم باز از موارد دیگری است.همچنین در سال های اخیر به دلیل مصرف مواد مخدر، هاگ‌ها معمولاً در هروئین و کوکائین یافت می‌شوند. بوتولیسم از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
بوتولیسم یک اورژانس پزشکی است و نیاز به تشخیص و درمان فوری دارد. اگر درمان در زمان مناسب انجام نشود، ممکن است بیمار جان خود را از دست بدهد. بنابراین اگر علائم این بیماری را در خود یا یکی از نزدیکانتان دیدید، باید فورا با اورژانس تماس بگیرید.
تشخیص این بیماری چگونه است؟
برای تشخیص این بیماری، ابتدا پزشک علائم شما را به دقت بررسی کرده و یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد. باید اطلاعات کاملی در رابطه با مواد غذایی که در چند روز اخیر مصرف کرده‌اید و این که آیا شخص دیگری هم آن غذاها را مصرف کرده است یا نه، به پزشک خود بدهید. اگر در روزهای اخیر دچار بریدگی یا زخم شده‌اید باید پزشک خود را مطلع کنید.
آیا نوزادن میتوانند مبتلا به بوتولیسم شوند؟
گفتیم که در نوزدان مصرف عسل یکی از علل اصلی ابتلا به بوتولیسم است. اگر کودک شما عسل یا هر غذای مشکوک دیگری مصرف کرده است، حتما به پزشک اطلاع دهید. می‌توان سم باکتری را در مدفوع و یا خون پیدا کرد. به همین دلیل، پزشک ممکن است در قدم بعدی، آزمایش مدفوع یا خون درخواست کند. بعضی از علائم ممکن است شبیه علائم برخی بیماری‌های دیگر باشند. ممکن است برای رد این بیماری‌ها نیاز به انجام یک سری آزمایش‌های اضافی باشد:
- الکترومیوگرافی (EMG) برای ارزیابی پاسخ عضلات به تحریکات عصبی
- سی تی اسکن برای تشخیص هر گونه آسیب داخلی به مغز یا جمجمه
- آزمایش مایع نخاعی برای بررسی احتمال آسیب به مغز یا نخاع
راه های درمان چگونه است؟
برای بوتولیسم ناشی از غذا و زخم، پزشک در اسرع وقت پس از تشخیص، آنتی‌توکسین تجویز می‌کند. نوزادان، باید ایمونوگلوبولین تزریق کرد، تا فعالیت نوروتوکسین‌های در گردش کاهش پیدا کند. در موارد شدید، عضلات موثر در تنفس هم فلج می‌شوند، این اتفاق ممکن است نفس کشیدن را برای بیمار سخت و حتی غیرممکن کند. در این موارد ممکن است نیاز به تهویه مکانیکی وجود داشته باشد. بهبودی و تسکین علائم ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد. در این موارد، درمان طولانی مدت و درصورت نیاز توانبخشی می‌تواند به تسکین سریع‌تر علائم بیماری کمک کند. همچنین واکسنی برای جلوگیری از این بیماری اختراع شده که رواج پیدا نکرده است. دلیل آن این است که ایمنی و موثر بودن این واکسن به طور کامل آزمایش نشده است و همچنین تزریق آن در بعضی افراد ممکن است عوارض شدیدی به دنبال داشته باشد.
پیشگیری از ابتلا به بیماری بوتولیسم
پیشگیری از ابتلا به بوتولیسم بسیار ساده است، تنها کافی است موارد زیر را به دقت رعایت کنید:
- هنگام کنسرو کردن غذا در خانه، از تکنیک‌های مناسب و صحیح پیروی کنید.
- کنسروهایی که باد کرده‌اند یا در آن‌ها باز شده‌اند را دور بریزید.
- سیب زمینی پخته شده و پیچیده شده در فویل آلومینیومی می‌تواند محیطی بدون اکسیژن ایجاد کند که برای رشد باکتری‌های بی هوازی مناسب است. این سیب زمینی‌ها را داغ نگه دارید یا بلافاصله در یخچال بگذارید.
- جوشاندن غذاها به مدت ۱۰ دقیقه سم بوتولیسم را از بین می‌برد.
- حداقل ۲۰ دقیقه قوطی کنسرو یا تن ماهی را بجوشانید.
