آلرژی و ایمنی شناسی بالینی
آلرژی رینیت وازوموتور (غیر آلرژیک) : علائم رینیت غیر آلرژیک شامل عطسه های متوالی و گرفتگی بینی ،بدون هیچ گونه علت ظاهری است. این علائم مشابه علائم تب یونجه هستند اما هیچ یک از شواهد معمول واکنش آلرژیک در این حالت مشاهده نمی شود.
رینیت غیر آلرژیک هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده می شود اما شیوع آن در افراد بالای 20 سال بیشتر است.محرک های رینیت غیر آلرژیک متفاوت بوده و شامل بوها، مواد محرک موجود در هوا، تغییرات آب و هوایی، برخی داروها، برخی غذاهای خاص و بیماری های مزمن هستند.
پس از اطمینان از عدم وقوع واکنش آلرژیک و رد کردن آن، تشخیص بعدی رینیت غیر آلرژیک است. برای تشخیص این عارضه آزمایش خون یا پوست آلرژی انجام می شود.
علائم آلرژی رینیت وازوموتور
اگر به رینیت غیر آلرژیک مبتلا هستید احتمالاً علائم بیماری شما هر سال ظهور پیدا کرده و سپس بهبود می یابند. علائم شما ممکن است مداوم بوده یا فقط برای مدت کوتاهی ادامه داشته باشند. علائم و نشانه های رینیت غیر آلرژیک شامل موارد زیر هستند:
- گرفتگی بینی
- آبریزش بینی
- عطسه
- وجود خلط در گلو (ترشحات پشت حلق)
- سرفه
رینیت غیر آلرژیک معمولاً باعث خارش بینی، چشم ها یا گلو نمی شود؛ این ها علائم مرتبط با آلرژی هایی مانند تب یونجه هستند.
علت ایجاد آلرژی رینیت وازوموتور
علت دقیق رینیت غیر آلرژیک ناشناخته است. متخصصان بر این باور هستند که رینیت غیر آلرژیک هنگامی رخ می دهد که رگ های خونی در بینی شما گشاد شده و پوشش بینی را پر از خون و مایعات می کنند. این امر می تواند علل مختلفی داشته باشد از جمله اینکه انتهای اعصاب بینی بیش از حد حساس شوند. مشابه این حالت در نحوه واکنش ریه ها در بیماری آسم مشاهده می شود.
محرک این عارضه هرچه که باشد نتیجه اش یکسان بوده و شامل بروز این علائم است ، ورم غشاهای بینی ، احتقان یا تولید بیش از حد خلط. عوامل متعددی باعث تحریک رینیت غیر آلرژیک می شوند؛ بعضی از عوامل منجر به علائم کوتاه مدت و برخی دیگر سبب مشکلات مزمن می شوند. محرک های رینیت غیر آلرژیک شامل موارد زیر هستند :
- گردوغبار ، دود سیگار یا هر بوی قوی دیگر مانند بوی عطر و ادکلن می تواند باعث ایجاد رینیت غیر آلرژیک شوند. دودهای شیمیایی که در برخی مشاغل،فرد در معرض آن ها قرار می گیرد نیز ممکن است منجر به رینیت غیر آلرژیک شوند.
- تغییر دما یا میزان رطوبت می تواند منجر به تورم غشاهای داخل بینی و همچنین آبریزش یا گرفتگی بینی شود.
- عفونت : یکی از علل شایع رینیت غیر آلرژیک، عفونتهای ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا است.
- مواد غذایی و نوشیدنی : نوشیدن مشروبات الکلی نیز ممکن است باعث تورم غشاهای داخل بینی و احتقان بینی شود.
- برخی از داروها می توانند منجر به رینیت غیر آلرژیک شوند. این داروها شامل آسپرین، ایبوپروفن (ادویل و غیره) و داروهای فشار خون بالا (هیپرتانسیون) مانند بتا بلاکرها هستند.
- تغییرات هورمونی ناشی از بارداری، قاعدگی، مصرف داروهای ضدبارداری خوراکی یا سایر عارضه های هورمونی مانند کم کاری تیروئید ،ممکن است باعث ایجاد رینیت غیر آلرژیک شوند.
- خوابیدن به پشت در شب ، آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) و رفلاکس معده (بازگشت اسید معده به مری) می تواند باعث ابتلا به رینیت غیر آلرژیک شود.
عوامل خطرساز رینیت وازوموتور
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به رینیت غیر آلرژیک را افزایش دهند عبارتند از:
- قرار گرفتن در معرض محرک ها : اگر در معرض محرک هایی مانند دود اگزوز ماشین ها یا دود دخانیات قرار داشته باشید خطر ابتلا به رینیت غیر آلرژیک در شما افزایش می یابد.
- سن بالای 20 سال : برخلاف رینیت آلرژیک، که معمولاً قبل از 20 سالگی و اغلب در سنین کودکی رخ می دهد، رینیت غیر آلرژیک در بیشتر افراد پس از سن 20 سالگی مشاهده می شود.
- استفاده طولانی مدت از قطره یا اسپری ضد احتقان بینی: مصرف قطره ها یا اسپری های ضد احتقان که به نسخه پزشک نیازی ندارند برای چندین روز متوالی می تواند برعکس باعث گرفتگی شدیدتر بینی شود که به آن احتقان برگشتی نیز گفته می شود.
- جنسیت : اغلب در زنان و در دوران قاعدگی و بارداری احتقان بینی به دلیل تغییرات هورمونی وخیم تر می شود.
- مواجهه شغلی با دود: در برخی موارد، رینیت غیر آلرژیک در محیط کار و در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض ماده محرک موجود در هوا ایجاد می شود (رینیت شغلی). برخی از محرک های متداول شامل مواد ساختمانی، حلال ها یا سایر مواد شیمیایی و دودهای حاصل از تجزیه مواد آلی مانند کودها هستند.
- برخی بیماری ها : برخی از بیماری های مزمن می توانند باعث ابتلا به رینیت یا وخیم تر شدن آن شوند. از جمله این بیماری ها می توان به کم کاری تیروئید و سندرم خستگی مزمن اشاره کرد.
- استرس : استرس عاطفی یا جسمانی ممکن است در برخی از افراد باعث ایجاد رینیت غیر آلرژیک شود.
عوارض ناشی از رینیت وازوموتور
- پولیپ بینی : پولیپهای بینی توده های نرم و غیر سرطانی (خوش خیم) هستند که به دلیل التهاب مزمن در پوشش بینی یا سینوس ها ایجاد می شوند. پولیپ های کوچک به احتمال زیاد مشکلی ایجاد نمی کنند اما پولیپ های بزرگ تر ممکن است جریان هوای درون بینی شما را مسدود کرده و نفس کشیدن را برای شما دشوار کنند.
- سینوزیت : احتقان طولانی مدت بینی به دلیل رینیت غیر آلرژیک ممکن است احتمال ابتلا به سینوزیت را افزایش دهد. سینوزیت، عفونت یا التهاب در غشایی است که سینوس ها را می پوشاند.
- عفونت گوش میانی : افزایش احتقان بینی ممکن است به عفونت گوش میانی منجر شود.
- اختلال در فعالیت های روزانه : رینیت غیر آلرژیک ممکن است در انجام فعالیت های روزمره اختلال ایجاد کند. در این حالت ممکن است میزان بهره وری شما در محل کار یا در مدرسه کاهش پیدا کند یا شاید نیاز باشد که به خاطر علائم بیماری سر کار یا مدرسه نروید.
همچنین در برخی افراد مصرف داروهای آرام بخش، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضدبارداری خوراکی یا داروهای درمان اختلالات نعوظ ممکن است منجر به رینیت غیر آلرژیک شوند. استفاده بیش از حد از اسپری های ضد احتقان بینی می تواند باعث ابتلا به نوعی رینیت غیر آلرژیک به نام رینیت دارویی شود.
درمان دارویی آلرژی رینیت وازوموتور
- اسپری های نمکی بینی : برای خارج کردن مواد محرک از بینی، نازک کردن مخاط بینی و تسکین غشاهای موجود در بینی می توانید با استفاده از اسپری نمکی بدون نیاز به نسخه و یا محلول آب نمک خانگی، بینی خود را شستشو دهید.
- اسپری های بینی کورتیکواستروئیدی : اگرعلائم توسط داروهای ضد احتقان یا آنتی هیستامین کنترل نشد، پزشک ممکن است اسپری کورتیکواستروئیدی بینی بدون نیاز به نسخه مانند فلوتیکازون (فلوناز) یا تریامسینولون (نازاکورت) را به شما توصیه کند. می توان از اسپری های کورتیکواستروئیدی تجویزی نیز استفاده کرد.
- اسپری بینی آنتی هیستامین : می توانید اسپری های آنتی هیستامین تجویز شده توسط پزشک مانند آزلاستین (استلین، استپرو) و اولوپاتادین هیدروکلراید (پاتاناز) را امتحان کنید. اگرچه به نظر نمی رسد که آنتی هیستامین های خوراکی به تسکین علائم رینیت غیر آلرژیک کمک کنند اما اسپری های بینی حاوی آنتی هیستامین ممکن است علائم آن را کاهش دهند.
- اسپری های ضد آبریزش بینی آنتی کولینرژیک : داروی ایپراتروپیوم (آتروونت) اغلب به عنوان داروی استنشاقی آسم مصرف می شود. اما اکنون این دارو به عنوان اسپری بینی در دسترس است و در صورتی که آبریزش بینی علامت اصلی رینیت در شما باشد این اسپری ها برای شما سودمند خواهند بود. عوارض جانبی مصرف آن شامل خونریزی بینی و خشک شدن قسمت داخلی بینی است.
- داروهای ضد احتقان : داروهای ضد احتقان بدون نیاز به نسخه و داروهای تجویزی شامل داروهای حاوی شبه افدرین (سودافد) و فنیل افرین (افرین، نئو سینفرین و غیره) است. این داروها به تنگ کردن رگ های خونی کمک کرده و گرفتگی بینی را کاهش می دهند. عوارض جانبی احتمالی آن ها شامل فشار خون بالا، تپش قلب و بی قراری است.
آنتی هیستامین های خوراکی بدون نیاز به نسخه مانند دیفن هیدرامین (بنادریل)، سیتریزین (زیرتک)، فکسوفنادین (الگرا) و لوراتادین (کلاریتین) معمولا در درمان رینیت غیر آلرژیک به اندازه رینیت آلرژیک موثر نیستند.در بعضی موارد، عمل جراحی می تواند گزینه مناسبی برای درمان مشکلات پیچیده ای مانند انحراف سپتوم بینی یا پولیپ مداوم بینی باشد.
درمان خانگی رینیت وازوموتور
برای کاهش علائم رینیت غیر آلرژیک می توانید روش های زیر را امتحان کنید :
- شستشوی مجاری بینی : برای این کار می توانید از ظروف ویژه ای که برای این منظور طراحی شده اند مانند ظرفی که در کیت های سالین موجود است استفاده کنید. این درمان خانگی که به آن لاواژ بینی گفته می شود می تواند به خارج کردن محرک ها از بینی شما کمک کند. شستشوی روزانه بینی یکی از موثرترین روش های درمانی برای رینیت غیر آلرژیک است.
برای جلوگیری از عفونت، از آب مقطر یا آب استریل یا آبی که قبلاً جوشانده و خنک شده استفاده کنید یا محلول شستشو را از فیلتری که اندازه منافذش 1 میکرون یا کوچک تر است عبور دهید. همچنین حتماً ظرفی را که برای شستشوی بینی استفاده می کنید بعد از هر بار استفاده، با آب مقطر یا آب استریل یا آبی که قبلاً جوشانده و خنک شده یا آب فیلتر شده بشویید و بگذارید تا خشک شود.
- خلط بینی خود را تخلیه کنید. در صورت وجود خلط یا مواد محرک، بینی خود را به طور مرتب و به آرامی تخلیه کنید.
- رطوبت هوا را افزایش دهید : اگر هوای خانه یا محل کار شما خشک است یک دستگاه بخور در محل کار یا محل خواب خود قرار دهید. فراموش نکنید که دستگاه بخور را طبق دستورالعمل سازنده مرتباً تمیز کنید. همچنین می توانید بخار موجود در حمام را تنفس کنید تا خلط موجود در بینی را نرم کرده و گرفتگی و احتقان بینی را از بین ببرد.
- مایعات بنوشید : نوشیدن مایعات فراوان از جمله آب، آب میوه و چای بدون کافئین می تواند به نرم شدن مخاط بینی شما کمک کند. اما به یاد داشته باشید که از مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین خودداری کنید.
پیشگیری از ابتلا به رینیت وازوموتور
در حال حاضر هیچ روش مطمئنی برای پیشگیری از رینیت غیر آلرژیک وجود ندارد. با این حال پژوهش های اخیر نشان داده است که احتمال ابتلا به رینیت آلرژیک و غیر آلرژیک در کودکانی که روغن ماهی یا اسیدهای چرب اشباع نشده مصرف می کنند کمتر است. این کاهش خطر در کودکانی مشاهده شده که حداقل هفته ای یک بار شاه ماهی، ماهی ماکرل یا سالمون مصرف می کردند. اگر به رینیت غیر آلرژیک مبتلا هستید می توانید برای کاهش علائم آن اقدامات زیر را انجام دهید:
- از محرک ها دوری کنید : شناسایی و اجتناب از محرک هایی که باعث ایجاد علائم شما شده یا آن ها را بدتر می کنند می تواند در کنترل این علائم بسیار مفید باشند.
- از مصرف بیش از حد داروهای ضد احتقان بینی خودداری کنید. استفاده از این داروها برای چند روز متوالی ممکن است علائم شما را بدتر کند.
- اگر داروهای مصرفی شما موثر نیستند به پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند تغییراتی در درمان شما ایجاد کند به طوری که اثر آن را افزایش داده و علائم را کاهش دهد.
تشخیص آلرژی رینیت وازوموتور
رینیت غیر آلرژیک بر اساس علائم شما و پس از رد کردن علل دیگر به ویژه واکنش آلرژیک تشخیص داده می شود. پزشک ابتدا شما را معاینه و علائم را بررسی می کند. او همچنین ممکن است آزمایش های خاصی را تجویز کند. البته برای تشخیص رینیت غیر آلرژیک یک آزمایش اختصاصی وجود ندارد. اگر علائم شما شامل گرفتگی و آبریزش بینی یا ترشحات پشت حلق باشند و آزمایش های انجام شده نشان دهنده عارضه هایی مانند آلرژی یا مشکلات سینوسی نباشد، آن وقت پزشک به احتمال زیاد نتیجه خواهد گرفت که این علائم ناشی از رینیت غیر آلرژیک هستند. در بعضی موارد، ممکن است پزشک دارویی را به صورت امتحانی برای شما تجویز کند تا ببیند که علائم شما بهبود می یابند یا نه.
رد واکنش آلرژیک
در بسیاری از موارد، رینیت ناشی از واکنش آلرژیک است. تنها راه برای اطمینان از اینکه رینیت ناشی از آلرژی نیست انجام آزمایش آلرژی است که می تواند شامل آزمایش پوست یا خون باشد.
- آزمایش پوست : برای تشخیص اینکه آیا علائم شما ناشی از آلرژی خاصی هست یا خیر، پوست شما در معرض مقادیر اندکی از آلرژن های هوایی متداول مانند مایت ها یا هیره های گرد و غبار، کپک قارچی، گرده گل و گیاه، پرز و موی گربه و سگ قرار داده می شود. اگر به آلرژن خاصی حساسیت داشته باشید احتمالاً در محل آزمایش روی پوست شما برآمدگی ایجاد خواهد شد. اما اگر به هیچ یک از این موارد حساسیت نداشته باشید هیچ تغییری در پوست شما مشاهده نخواهد شد.
- آزمایش خون : آزمایش خون می تواند با اندازه گیری میزان آنتی بادی خاصی به نام ایمونوگلوبولین (IgE) در جریان خون، پاسخ سیستم ایمنی بدن شما به آلرژن های رایج را بسنجد. برای این منظور نمونه خون شما به آزمایشگاه فرستاده می شود تا میزان حساسیت آن به آلرژن های خاص سنجیده شود.در برخی موارد، رینیت ممکن است هم ناشی از عوامل آلرژیک و هم عوامل غیر آلرژیک باشد.
رد مشکلات سینوسی
پزشک همچنین بررسی خواهد کرد که آیا علائم شما به دلیل مشکلات سینوسی ناشی از انحراف سپتوم یا پولیپ بینی ایجاد شده است یا خیر. اگر پزشک به مشکل سینوسی مشکوک باشد ممکن است برای مشاهده سینوس ها آزمایش تصویربرداری تجویز کند. این آزمایش ها شامل موارد زیر هستند:
- آندوسکوپی بینی : این آزمایش برای مشاهده قسمت داخلی مجاری بینی است.این کار با استفاده از ابزاری به نام آندوسکوپ انجام می شود که حاوی رشته های فیبر نوری است. پزشک برای معاینه مجاری بینی و سینوس ها دستگاه آندوسکوپ را از طریق سوراخ های بینی وارد بدن می کند.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن) : یک تکنیک تصویربرداری کامپیوتری با استفاده از اشعه ایکس است که جزئیات تصاویر ارائه شده توسط آن از تصاویر اشعه ایکس معمولی بسیار بیشتر خواهد بود.
داروهای جایگزین برای آلرژی رینیت وازوموتور
برخی مطالعات در مقیاس کوچک نشان داده اند که اعمال مکرر کپسایسین (ماده ای که سبب تندی فلفل است) در داخل بینی می تواند احتقان بینی را برطرف کند. این ماده اغلب چند بار در روز استفاده می شود و نشان داده شده است که اثر آن می تواند تا 36 هفته ادامه داشته باشد. البته مطالعات بیشتری در این زمینه باید انجام شود.
قبل از مراجعه به پزشک : در اینجا اطلاعاتی ذکر شده است که به شما کمک می کند برای مراجعه به پزشک آمادگی داشته باشید.
- از محدودیت های قبل از مراجعه به پزشک آگاه شوید؛ هنگامی که برای مراجعه به پزشک نوبت می گیرید حتماً بپرسید که آیا لازم است قبل از مراجعه کار خاصی انجام دهید؛ مثال آیا لازم است مصرف دارویی که استفاده می کنید را متوقف کنید یا خیر.
- علائمی که تجربه کرده اید را یادداشت کنید؛ حتی علائمی که ممکن است به دلیل مراجعه شما به پزشک مرتبط نباشند.
- اطلاعات شخصی کلیدی خود از جمله فشارهای اساسی یا تغییرات اخیر زندگی خود را یادداشت کنید.
- فهرستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید تهیه کنید.
- سؤالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید را نیز یادداشت کنید.
سوالاتی که از پزشک باید بپرسید
تهیه فهرستی از سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید به شما کمک می کند تا از وقت خود حداکثر بهره را ببرید. سوالات خود را به ترتیب از مهم ترین تا کم اهمیت ترین مرتب کنید. برخی از سوالات اصلی درباره ی رینیت غیر آلرژیک که باید از پزشک بپرسید عبارتند از:
- علت علائم من چیست؟
- انجام چه آزمایش هایی را توصیه می کنید؟
- علائم من موقتی هستند یا طولانی مدت؟
- روش های درمان چیست و کدام یک را به من توصیه می کنید؟
- من بیماری های دیگری هم دارم. چگونه می توانم به بهترین شکل این شرایط را در کنار هم مدیریت کنم؟
- آیا جایگزین دیگری برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
سوالاتی که پزشک ممکن است از شما بپرسد
احتمالاً پزشک سوالاتی از شما خواهد پرسید از جمله:
- آیا اخیراً دچار سرماخوردگی یا بیماری دیگری شده اید؟
- علائم شما چه زمانی شروع شدند؟
- آیا علائم شما همیشگی هستند؟
- شدت علائم شما چقدر است؟
- آیا چیزی علائم شما را بهبود و یا وخیم تر می کند؟
- برای کاهش علائم خود چه داروهایی مصرف کرده اید و آیا این داروها به شما کمکی کرده اند؟
- آیا هنگام خوردن غذاهای تند، نوشیدن الکل یا مصرف برخی داروها علائم شما بدتر می شوند؟
- آیا زیاد در معرض دود، مواد شیمیایی یا سایر مواد محرک موجود در هوا قرار دارید؟
